رابطه نرخ بهره و قیمت سهام

اکنون در حال پایان‌دادن به یک دهه استفاده از محرک‌های پولی و افزایش سریع عرضه پول هستیم و فعلان بازار برای اولین بار در این چند سال در حال از دست دادن این موهبت هستند. فکر می‌کنم پیش از ابراز اطمینان از بازیابی قیمت‌ها و شروع یک روند صعودی، باید همچنان شاهد رشد تورم باشیم.

رابطه رابطه نرخ بهره و قیمت سهام بین تغییرات نرخ ارز با شاخص کل قیمت سهام، نوع صنعت و اندازه شرکتهای فعال در بورس اوراق بهادار تهران

نرخ ارز و نرخ تورم همواره از متغیرهاي تاثیرگذار بر شاخص قیمت سهام در بورس هاي معتبر دنیا بوده اند. نوسانات نرخ ارز در
سالهاي دورتر تاثیري چندانی به عملکرد شرکتهاي بورس نداشته اما این مطلب طی سالهاي اخیر رابطه نرخ بهره و قیمت سهام تاثیر زیادي بر حاشیه
سود شرکتهاي بورسی کشور داشته است. در این رابطه بین تغییرات نرخ ارز با شاخص کل قیمت سهام و تاثیر نرخ ارز بر
نوع صنعت و اندازه شرکتهاي فعال در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار خواهند گرفت به همین دلیل ما به دنبال
یافتن پاسخی براي این سئوال خواهیم بود که رابطه بین تغییرات نرخ ارز با شاخص کل قیمت سهام، نوع صنعت و اندازه
شرکتهاي فعال در بورس اوراق بهادار تهران چگونه خواهد بود. با توجه به آزمونهاي انجام شده مشاهده شد که میان تغییرات
نرخ ارز با شاخص صنایع خودروئی در بورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داري وجود دارد. به این معنی که با
افزایش نرخ دلار، شاخص خودرو و شیمیائی افزایش یافته، در مقابل شاخص دارو کاهش خواهد یافت . نتایج این تحقیق
همچنین نشان داد که میان تغییرات نرخ ارز با ارزش رابطه مثبت وجود دارد. به این معنی که با افزایش نرخ ارز، شاخص بورس
اوراق بهادار تهران افزایش خواهد یافت . البته این نتایج با نتایج فرضیه اولیه هماهنگی دارد. زیرا شاخص کل متوسط وزنی
قیمتها و یا همان ارزش بازار سهام است. بنابراین با افزایش نرخ ارز، ارزش بورس اوراق بهادار تهران افزایش خواهد داشت. به
منظور تعیین تاثیر همزمان متغیرها بر یکدیگر، نیز از تخمین رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج رگرسیون چند متغیره
حاکی از بالا بودن 2R آزمون در رگرسیون و معنیداري کل رگرسیون بود. این نتایج حاکی ار آن است که تغییرات رابطه نرخ بهره و قیمت سهام سه متغیر
تغییرات شاخص صنعت مواد و محصولات داروئی، شاخص صنعت خودرو و قطعات و همچنین شاخص صنعت مواد شیمیائی
توان بالائی براي پیشبینی تغییرات متغیر شاخص کل دارد.

کلید واژه ها

تغییرات نرخ ارز , بورس اوراق بهادار تهران ,شاخص کل قیمت سهام , نرخ ارز و نوع صنعت ,اندازه شرکت هاي فعال

نحوه استناد به مقاله

در صورتی که می خواهید به این مقاله در اثر پژوهشی خود ارجاع دهید، می توانید از متن زیر در بخش منابع و مراجع بهره بگیرید :

لیلا ابوالفضلی؛شیوا مسلمی؛ ۱۳۹۲، رابطه بین تغییرات نرخ ارز با شاخص کل قیمت سهام، نوع صنعت و اندازه شرکتهای فعال در بورس اوراق بهادار تهران، دومین کنفرانس بین المللی مدیریت واقتصاد و علوم انسانی، https://scholar.conference.ac:443/index.php/download/file/6863-The-relationship-between-the-stock-price-index,-exchange-rate-changes,-industry-type-and-size-of-companies-Active-in-the-Tehran-Stock-Exchange

در داخل متن نیز هر جا به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پرانتز، مشخصات زیر نوشته شود.

شمارش معکوس برای اعلام نتیجه نشست بانک مرکزی آمریکا؛ رشد ۰.۷۵ درصدی نرخ بهره چه تبعاتی دارد؟

گزارش‌های تازه نشان می‌دهند که مقامات بانک مرکزی آمریکا قصد دارند نرخ بهره بانکی را در این کشور ۰.۷۵ درصد افزایش دهند. تصمیم نهایی بانکی مرکزی آمریکا اواخر امروز اعلام خواهد شد؛ اما اگر قرار باشد نرخ بهره بانکی در این کشور افزایشی ۰.۷۵ درصدی داشته باشد، بازار ارزهای دیجیتال چه واکنشی از خود نشان خواهد داد؟

به گزارش کوین دسک، بیت کوین در دو روز گذشته یکی از بزرگترین ریزش‌های چند سال اخیر خود را تجربه کرد؛ سقوطی که عمدتاً تحت‌تأثیر آشفتگی شرایط کسب‌وکارهای بزرگ فعال در این حوزه و ترس سرمایه‌گذاران از تصمیم بانک مرکزی آمریکا برای افزایش سریع‌تر و بیش از حد انتظار نرخ بهره بانکی است.

بیت کوین که اکنون نهمین روز نزولی متوالی خود را پشت سر می‌گذارد،‌ پس رابطه نرخ بهره و قیمت سهام از سقوط به کف قیمتی ۳۰ ماه گذشته خود در ۲۰٬۸۳۴ دلار، اکنون تا حدی موقعیت خود را بازیابی کرده، اما همچنان میزان تغییرات ۲۴ ساعت گذشته قیمت منفی ۸ درصد است.

سقوط ۱۵ درصدی روز دوشنبه بیت کوین، بزرگترین ریزش یک‌روزه بازار از زمان همه‌گیری ویروس کرونا در ۱۲ مارس ۲۰۲۰ (۲۲ اسفند ۹۸) است.

مؤسسه تحقیقاتی آرکان ریسرچ (Arcane Research) در گزارش روز گذشته خود به این نکته اشاره کرده که در این مدت، نه‌تنها بیت کوین، بلکه تمام ارزهای دیجیتال با حجم بازارهای متفاوت از فشار فروش گسترده معامله‌گران در روزهای اخیر آسیب دیده‌اند و به‌نوعی دنباله‌رو ریزش قیمت‌ها در بازار جهانی سهام بوده‌اند.

سین فارل (Sean Farrell)، استراتژیست ارشد مؤسسه سرمایه‌گذاری فانداستارت (Fundstrat)، در رابطه با وضعیت کنونی بازار ارزهای دیجیتال گفته است:

اکنون در حال پایان‌دادن به یک دهه استفاده از محرک‌های پولی و افزایش سریع عرضه پول هستیم و فعلان بازار برای اولین بار در این چند سال در حال از دست دادن این موهبت هستند. فکر می‌کنم پیش از ابراز اطمینان از بازیابی قیمت‌ها و شروع یک روند صعودی، باید همچنان شاهد رشد تورم باشیم.

نشریه وال‌استریت جورنال (The Wall Street Journal)، روز دوشنبه در گزارشی اعلام کرد که ظاهراً بانک مرکزی آمریکا قصد دارد پس از پایان جلسه امروز خود، نرخ بهره بانکی در این کشور را ۰.۷۵ درصد افزایش دهد که رشد قابل‌توجهی محسوب می‌شود.

رافائل باستیک (Raphael Bostic)، رئیس دفتر بانک مرکزی آمریکا در شهر آتلانتا، گفته این تصمیم باعث خواهد شد تا معامله‌گران در طول سال ۲۰۲۲ بدون وقفه از انقباضی‌ترشدن سیاست‌های پولی این کشور هراس داشته باشند. تحلیلگران بانک گلدمن ساکس (Goldman Sachs) نیز در حال حاضر افزایش ۰.۷۵ درصدی نرخ بهره بانکی برای ماه‌های ژوئن و ژوییه (خرداد و تیر) را پیش‌بینی می‌کنند و انتظار دارند پس از آن نرخ بهره در این کشور در شهریور ۰.۵۰ درصد و در ماه‌های نوامبر و دسامبر (آبان و آذر) ۰.۲۵ درصد افزایش یابد.

محققان مؤسسه آرکان ریسرچ در این باره گفته‌اند:

سرمایه‌گذاران باید حداقل برای چند روزِ پیش رو، خود را برای نوسان قیمت‌ها و هم‌بستگی بازار [با تغییرات نرخ بهره بانکی] آماده کنند.

در نتیجه تمام این نگرانی‌ها، شاخص ترس و طمع بیت کوین اکنون به سطح ۷ درصد یا «ترس شدید» رسیده است. این شاخص که در طول ۵۶ روز گذشته در ناحیه ترس شدید در نوسان بود، اکنون به پایین‌ترین سطح خود از مارس ۲۰۲۰ (اسفند ۹۸)، زمان همه‌گیری ویروس کرونا در سراسر جهان رسیده است.

روابط نرخ بهره در بازار فارکس

مقداری که مردم سود دریافت می کنند تا به مدت یکسال پول خود را به شخص دیگری قرض بدهند نرخ بهره هست. اما چرا نرخ بهره در اقتصاد تا این اندازه مهم هست؟ زیرا نرخ بهره ابزار اصلی دولت ها برای کنترل اقتصاد هست.

هنگامی که نرخ بهره را پایین بیاورند، مقدار وام دهی را بیشتر می کنند و اقتصاد رشد می کند. قیمت های سهام ها بالا میرود و تورم به کشور برمی گردد.

نرخ بهره را بالا ببرند، تمایل به وام گرفتن کم می شود، رشد اقتصادی کمتر می شود و قیمت ها میریزند. زیرا نرخ بهره حداقل مقداری هست که یک سرمایه گذار طلب می کند که پول خود را سرمایه گذاری کند و در ازای آن سودی دریافت کند.

بنابراین اگر نرخ بهره در آمریکا بالا برود، قیمت سهام ها کاهش پیدا می کند. چرا؟

فرض کنید شما یک میلیون دلار پول دارید. اگر پولتان را بدهید بانک بدون هیچ ریسکی سالی 2% سود بگیرید برایتان مناسب هست؟ و یا پولتان را در بازار بورس سرمایه گذاری کنید که هیچ امنیتی ندارید و ممکن است بازدهی 10% و یا 10%- به شما بدهد؟

قطعا گزینه بانک و یا اوراق قرضه را پیدا میکنید. اوراق قرضه یا اوراق بدهی، برگه است که توسط شرکت ها و دولت ها منتشر می شوند. آن ها با رابطه نرخ بهره و قیمت سهام انتشار این برگه از مردم جذب سرمایه می کنند (وام می گیرند). و بدون هیچ ریسکی، به آن ها سود ثابتی به صورت سالیانه پرداخت می کنند. اوراق قرضه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت وجود دارد.

به بیانی دیگر از 1 سال تا 30 سال اوراق قرضه وجود دارد و در برخی مواقع اوراق قرضه های 100 ساله هم توسط برخی شرکت ها مثل والت دیسنی منتشر شده است. هنگامی که نرخ بهره و یا بازدهی اوراق قرضه ها زیاد باشند، سرمایه گذار ترجیح می دهد که اوراق قرضه بخرد و پول خود را از سهام ها خارج کند. در نتیجه بازار سهام سقوط می کند. بنابراین نرخ بهره در بازار بسیار مهم هست.

نرخ بهره دشمن بازار سهام
افزایش مداوم نرخ بهره بعد از مدتی سبب ریزش بازار سهام می شود. بر اساس تحقیقات زیاد اقتصادی و تجربی ای که طی سالیان دراز انجام شده است، به این نتیجه رسیده اند. به عبارتی دیگر این نشان دهنده چرخه اقتصادی است. در زمان های رکود نرخ بهره بهره کاهش پیدا می کند و پول در بازار تزریق می شود. در زمان های رونق اقتصادی برای جلوگیری از تورم زیاد نرخ بهره افزایش پیدا می کند و بعد از مدتی سبب رکود می شود. طبق تحقیقات انجام شده، افزایش مداوم نرخ بهره سبب ریزش بازارهای سهام می شود. به عنوان مثال در سال 1987 پیش از سقوط بازار سهام در روز دوشنبه سیاه، نرخ بهره برای سه مرتبه افزایش یافته بود و بعد از مدتی بازار سهام سقوط کرد.

روند سقوط بازار
ابتدا به علت تورم زیاد و نرخ رشد اقتصادی بالا، دولت ها و بانک های مرکزی تصمیم می گیرند که نرخ بهره را افزایش دهند. پس از افزایش نرخ بهره، قیمت اوراق قرضه کاهش پیدا می رابطه نرخ بهره و قیمت سهام کند. سپس با افزایش چند مرحله ای نرخ بهره تا جاییکه به اقتصاد لطمه بزند، بازارهای بورس سقوط می کنند و در هم میشکنند.

نرخ بهره و شاخص دلار
همانطور که گفتیم نرخ بهره قیمت پول هست، یعنی ارزش دلار نسبت به نرخ بهره آمریکا سنجیده می شود. به عنوان مثال اگر آمریکا نرخ بهره بالاتری نسبت به اروپا داشته باشد، دلار آمریکا قوی تر از یورو اروپا هست. ارزها در بازار فارکس اینگونه نسبت بهم قیمت گذاری می شوند. یکی از معیارهای اصلی قیمت گذاری نسبت نرخ های بهره ارزها بهم هست.

به این شکل که ارزی که نرخ بهره بیشتری دارد، ارزش بالاتری دارد نسبت به ارزی که نرخ بهره ش کمتر هست. بنابراین نرخ بهره قیمت پول هست. هنگامیکه بانک مرکزی نرخ بهره را بالا میبرد سبب تقویت ارز می شود. مثلا هنگامیکه فدرال رزرو برای مقابله با تورم نرخ بهره را افزایش می دهد، شاخص دلار قوی می شود. ارزش پول کشورشان بیشتر می شود و قیمت کالاها نسبت به دلار کاهش پیدا می کند.

نرخ بهره و طلا
در بازارهای جهانی طلا به دلار سنجیده می شود. مثلا میگوییم هر اونس طلا برابر است با 1290 دلار. البته به ارزهای دیگر هم نرخ برابری دارد، ولی اصولا به دلار سنجیده می شود. هنگامی که نرخ بهره افزایش پیدا می کند، قیمت دلار بالا میرود و دلار قوی می شود. طلا و باقی کالاها که به دلار سنجیده می شوند. در نتیجه این افزایش در شاخص دلار، ضعیف می شوند و میریزند.

به عنوان مثال در ابتدای سال 2017 فدرال رزرو قصد داشت نرخ بهره را افزایش دهد. در یک رالی نزولی قیمت طلا تا روز نشست فدرال رزرو بیش از 60 دلار ریخت. در حقیقت قیمت افزایش نرخ بهره را پیش خور کرده رابطه نرخ بهره و قیمت سهام بود. جالب اینجاست بعد از نشست فدرال رزرو که نرخ بهره افزایش یافت. اما تصمیم گرفته شد که نرخ بهره در سال 2017 با شیب کمتری افزایش یابد. قیمت طلا در کمتر از یک ساعت 20 دلار رشد کرد.

بر خلاف تئوری های اقتصادی که میگویند افزایش نرخ بهره روی طلا اثر منفی می گذارد، همیشه بازارها نشان داده اند که افزایش نرخ بهره در بلند مدت سبب افزایش طلا نیز می شود. اما در کوتاه مدت به علت تأثیری که بر دلار دارد سبب کاهش چشمگیر می شوند.

همانطور که در بخش قبلی گفتیم، افزایش نرخ بهره در بلند مدت سبب کاهش سقوط بازار سهام می شود. هنگامی که بازار سهام سقوط می کند و ریسک بازار بورس زیاد می شود، سرمایه گذاران به دنبال فرصت دیگری برای سرمایه گذاری می گردند و امن ترین و بهترین دارایی در دوران رکود طلا هست.

بنابراین قیمت طلا رشد می کند و روند صعودی به خود می گیرد. به طور خلاصه، افزایش نرخ بهره به طور مداوم سبب ریزش بازار سهام می شود. ریزش بازار سهام نیز سبب افزایش طلا می شود. در نتیجه به طور تجربی افزایش نرخ بهره در بلند مدت سبب افزایش طلا می شود.

نرخ بهره و تورم
دولتمردان برای جلوگیری از تورم سرسام آور نرخ بهره را افزایش می دهند. در نتیجه ابتدا نرخ تورم افزایش پیدا می کند. برای جلوگیری از تورم زیاد نرخ بهره افزایش پیدا می کند.

به عنوان مثال در سال 2008، ابتدا نرخ تورم شروع به بالا رفتن کرد و بازار مسکن رشد چشمگیر و عجیبی داشت. دولت آمریکا برای کنترل بازار، نرخ بهره را افزایش داد. زیرا با افزایش نرخ بهره، مردم پول خود را به جای سرمایه گذاری در ملک و سهام در اوراق قرضه و بانک ها می گذارند و بازده بدون ریسک دریافت می کنند.

واریز و برداشت
در نتیجه چندبار افزایش نرخ بهره به دلیل تورم بالا، بازار مسکن سقوط کرد و بعد از آن باقی بازارها یک به یک سقوط کردند. با اعلام تورم منفی و هنگامی که آمریکا به مشکل شدیدی برخورده بود. دولت آمریکا اقدام به کاهش نرخ بهره کرد، چاپ پول و تزریق پول در بازار کرد. در نتیجه کشور اندکی از حالت بحران خارج شد و به دوران رونق خود بازگشت.

در حالت کلی، نرخ بهره عامل کنترل تورم هست و در یک اقتصاد سالم اصولا عدد نرخ بهره از نرخ تورم بیشتر هست. اما اگر اقتصادی مشکل داشته باشد، نرخ تورم از نرخ بهره بیشتر می شود و اگر شما از بانک وام بگیرید و با آن یک ماشین، خانه و یا هرچیز دیگری بخرید. در سال بعد خیلی بیشتر از مبغلی که به عنوان بهره باید به بانک بدهید را سود میکنید. این خیلی جالب هست.

روابط دلار
روابط دلار نیز مانند روابط نرخ بهره هست. زیرا یکی از دلیل افزایش نرخ دلار نرخ بهره هست و ما در بخش قبلی به طور کامل توضیح دادیم. به عنوان مثال هنگامی که شاخص دلار قوی می شود، قیمت کالاها در بازار آمریکا فرو میریزند. کالاهای معاملاتی ای مانند گندم، ذرت، گوشت گاو، خوک، گاو زنده، آب پرتقال و کالاهای دیگر. اما هنگامی که شرایط تورمی باشد، کالاها به شدت رشد می کنند و سبب افزایش نرخ بهره می شوند.

تورم چیست و چه اثری بر بازار سهام دارد؟

در ادبیات اقتصادی، رشد همه‌گیر، مداوم و نامنظّم سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات در یک دوره زمانی نسبت به دوره قبلی مشابه است. برای محاسبه تورم، بانک مرکزی و مرکز آمار سبد کالایی را تعریف می‌کنند و روند قیمت آن را رصد می‌کنند. برای تعیین میزان تورم در کشور ما، بانک مرکزی در سال ۱۳۸۳ سبد کالایی با ۳۵۹ قلم کالا و خدمات، در ۷۵ شهر منتخب کشور و در ۱۲ گروه کالایی را تعیین کرد. اما بسته به اینکه برای محاسبه تورم از چه شاخص قیمت و چه دوره زمانی استفاده شود می‌توان به رقم‌های رابطه نرخ بهره و قیمت سهام متفاوتی برای نرخ تورم دست یافت.

عوامل ایجاد تورم در ایران

به طور کلی رشد شدید تورم در کشور ما اغلب ناشی از چهار عامل اصلی است:

اول تکیه و تمرکز اقتصاد ایران بر نفت که موجب شده تا در نتیجه‌ی نوسان قیمت نفت، درآمدهای کشور نیز همواره با بی ثباتی شدید مواجه باشد. دوم رشد شدید قیمت ارز در یک بازه زمانی کوتاه، سوم رشد نقدینگی و چهارم تضعیف تولید و رشد هزینه‌های تولید در اثر فشارهای وارد شده بر حوزه تجارت خارجی کشور.

تورم علاوه بر این که موجب تغییر سود و جریانات نقدی کشورها می‌شود؛ نرخ بازده مورد انتظار سهامداران و فعالان اقتصادی را نیز تغییر می‌دهد. در واقع این اتفاق موجب توزیع دوباره دارایی‌ها و درآمدهای افراد می‌شود. در یک سو بهای سبد دارایی افرادی که بیش از نرخ تورم افزایش داشته باشد از این فرآیند بهره‌مند می‌شوند. اما در سوی دیگر افرادی که ارزش سبد دارایی‌های آن‌ها به هر دلیلی کمتر از نرخ تورم افزایش پیدا کند، از متضررین این نرخ هستند.

بنابراین سرمایه‌گذاران که خالص منافع حاصل از سرمایه گذاری‌های آن‌ها به نرخ تورم بستگی دارد می‌کوشند با سرمایه گذاری در فعالیت‌های پربازده، ضمن حفظ ارزش دارایی‌های خود، از اثرات تورم نیز بهره‌مند شوند.

رابطه تورم با بازار سهام

مدت‌هاست پژوهشگران اقتصادی به دنبال یافتن رابطه بین تورم و بازار سهام هستند اما تاکنون نتوانسته‌اند به یک جمع بندی نهایی در این زمینه دست پیدا کنند. درواقع مطالعات در کشورهای مختلف نشان می‌دهد به علت وجود ساختار اقتصادی متفاوت، این ارتباط از کشوری به کشور دیگر تغییر می کند. شاید به همین علت است که برخی تحلیل‌گران این رابطه را منفی، برخی مثبت و برخی فاقد ارتباط معنادار دانسته‌اند. برای مثال در کشورهایی که تورم به خوبی قابل پیش بینی است، سرمایه‌گذاران به سادگی درصد افزوده‌ای را به عنوان تورم به بازدهی مورد انتظار خود می‌افزایند و بازار به حالت تعادل می‌رسد.

بنابراین تا زمانی که این نرخ قابل پیش‌بینی باشد عامل ناپایداری و نااطمینانی محسوب نمی‌شود. با این حال به دلیل ساختار اقتصادی ایران اغلب مطالعات نشان می‌دهند اثر نرخ تورم بر شاخص فعالیت بازار سهام؛ یعنی ارزش معاملات، حجم معاملات و نسبت ارزش معاملات به کل ارزش جاری بازار سهام در کوتاه‌مدت مثبت است. اما در همین مطالعات اشاره شده که بین نرخ تورم و تعداد سهام افزوده شده (افزایش سرمایه شرکت‌ها) و نسبت تعداد سهام معامله شده به کل سهام منتشرشده نیز در بلندمدت رابطه معناداری یافت نمی‌شود.

تورم چیست و چه اثری بر بازار سهام دارد؟

اثرات کوتاه مدت افزایش تورم بر بازار سهام

در شرایط تورمی به طور متوسط، سود اسمی شرکت ها به دلیل کاهش ارزش پول، افزایش پیدا می‌کند. در واقع سودآوری افزایش نیافته، بلکه سود اسمی تحت تاثیر تورم افزایش یافته است. این افزایش به دلیل جبران کاهش سود حقیقی است. بنابراین، با افزایش این نرخ، سود تقسیمی شرکت‌ها و به تبع آن قیمت سهام افزایش خواهد داشت. از سوی دیگر، با افزایش تورم در کوتاه مدت سرمایه‌گذاران با توجه به ریسک بالای نگهداری پول و کاهش ارزش آن، تمایل کمتری به نگهداری آن داشته و به دنبال کاهش حجم نقدینگی در سبد دارایی خود هستند. بدین منظور، یکی از گزینه‌های سرمایه گذاری، خرید سهام است که می‌تواند به عنوان سپری در مقابل تورم عمل کند.

درنتیجه افزایش تقاضا برای خرید سهام، موجب افزایش قیمت سهام و افزایش ارزش و حجم معاملات می‌شود. این مساله بر انگیزه سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها می‌افزاید. بنابراین شرکت ها اقدام به انتشار سهام می‌کنند تا از این طریق منابع مالی مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در آینده را فراهم آورند.

علاوه بر این با افزایش تورم، نسبت ارزش مبادلات به کل ارزش جاری بازار سهام و نیز نسبت تعداد سهام مبادله شده به کل سهام منتشرشده در بازار سهام و در نتیجه نقدینگی بازار سهام نیز می‌تواند افزایش داشته باشد. از آنجا که نقدینگی بازار سهام نشان‌گر عملکرد بازار سهام است، در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که اثر تورم بر عملکرد بازار سهام در کوتاه مدت در ایران مثبت است. نکته دیگری که در اثرات مثبت افزایش این نرخ بر بازار سهام در کوتاه مدت اثرگذار است بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به سایر بازارها از جمله طلا و ارز، مسکن و غیره به دلیل نوسانات بالا یا ضریب نقدشوندگی پایین و … است. در واقع از نظر سرمایه‌گذاران بازار سهام ایران در کوتاه مدت کاراست و می‌تواند به عنوان پوششی در مقابل تورم عمل کند.

اثرات بلندمدت افزایش تورم بر بازار سهام

در بلند مدت، قیمت فروش محصولات و خدمات شرکت‌ها افزایش یافته و درنتیجه بدون افزایش تولید یا کیفیت محصولات و در نتیجه ارزش ذاتی سهام، رقم فروش شرکت بالا می‌رود. در چنین شرایطی بازده اسمی شرکت‌ها شاخص ضعیفی برای سرمایه‌گذاران تلقی می‌شود. از سوی دیگر، افزایش این نرخ موجب تامین مواد اولیه مورد نیاز تولید با قیمت بالاتر و در نتیجه تولید با هزینه‌های بالاتر می‌شود. بنابراین، میزان تأثیر تورم بر قیمت سهام بستگی به میزان افزایش قیمت محصولات و خدمات و همچنین افزایش قیمت مواد اولیه و هزینه‌ها دارد که بسته به نوع صنعت می‌تواندبرآیند متفاوتی از خود بروز دهد.

اما در سوی دیگر بازار، با افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و نرخ تورم در فاصله زمانی میان سرمایه‌گذاری و بهره برداری، وجهی که سرمایه‌گذار به عنوان سود سرمایه گذاری بدست می‌آورد، قدرت خرید کمتری دارد. در نتیجه بازده واقعی سرمایه‌گذاری، کمتر از بازده مورد انتظار خواهد بود. علاوه بر این، شرایط تورمی باعث کاهش قدرت خرید مردم و کاهش فرصت و تقاضا برای سرمایه‌گذاری و پس انداز در بورس اوراق بهادار و به تبع کاهش شاخص سهام می‌شود.

نکته دیگر اینکه با افزایش نرخ تورم، افزایش نرخ بهره بازار نیز اجتناب ناپذیر است و به همین علت نرخ بازده مورد انتظار سهام‌داران با تغییری مثبت روبرو خواهد شد. به این ترتیب، یکی دیگر از اثرات تورم در بلند مدت بی ثباتی در سود و بازده است. بنابراین میزان تأثیر تورم بر سود پرداختی شرکت ها به سهامداران نامعلوم است و در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که تأثیر تورم بر قیمت محصولات شرکت ها و تعدیل اثر نهایی و به طور کلی بر بازار سهام در بلند مدت در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

رابطه تورم با بازده سهام

بازده سهام یکی از اصول اساسی برای سرمایه گذاری در بازار سهام است، بازده سهام به سرمایه‌گذاران در تجزیه و تحلیل مالی و پیش بینی ها کمک می‌کند. بازده سهام متاثر از بازده انواع دارایی‌ها، تغییرات شرایط اقتصادی و سیاسی، ریسک‌ها، عوامل تاثیرگذار بر مقادیر جریانات نقدی آتی دارایی ها، عوامل موثر بر واکنش رفتار طیف وسیعی از تصمیم‌گیران و نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران و بسیاری عوامل دیگر است. از منظر تئوریک این عوامل به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم می‌شوند. عوامل در سطح شرکت و صنعت مثل نسبت‌های مالی، حاشیه سود، نتایج حاصله از بررسی مطالعه صورت‌های مالی شرکت و عوامل تاثیرگذار بر رونق و رکود در شرکت و صنعتی خاص، همگی از عوامل درونی محسوب می‌شوند از این رو این عوامل تا حدود زیادی بوسیله مدیریت بنگاه ها قابل کنترل هستند.

اما عوامل کلان اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی وجود دارند که بر قیمت و بازدهی سهام تاثیر می‌گذارند که خارج از کنترل مدیریت بنگاه ها بوده و از این رو عوامل بیرونی محسوب می‌شوند. مثل نرخ تورم، نرخ بهره، نرخ رشد اقتصادی، مالیات، سوبسید، قوانین و مقررات مربوطه، حجم نقدینگی، ادوار تجاری کسب و کار، میزان بازدهی فرصت‌های سرمایه‌گذاری جایگزین و سیاست های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی دولت.

عوامل موثر بر رابطه تورم و بازده سهام

دو عامل رابطه تورم و بازده سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهند: شوک های عرضه همچون شوک قیمت نفت و شوک های بهره‌وری و شوک‌های تقاضا که ناشی از شوک های سیاست‌های پولی و مالی هستند. بدین ترتیب می‌توان گفت که رابطه بین تورم و بازده سهام بستگی به منبع تورم دارد. شوک‌های تقاضای کل، عموما با افزایش در عرضه پول منجر به تورم بالاتر و بالا رفتن قیمت سهام می‌شوند؛ در حالیکه شوک‌های عرضه همچون افزایش در قیمت نفت، منجر به تورم بالاتر و قیمت سهام پایین‌تر می‌شود.

ذکر این نکته ضروری است که هر چند تورم با افزایش هزینه‌های تولید تاثیر منفی بر قیمت سهام دارد ولی اگر تورم و افزایش قیمت محصول شرکت های بورسی بیشتر از رشد هزینه‌های تولید باشند، در این صورت سود بنگاه‌ها افزایش یافته و تورم از کانال جریان وجوه نقدی آتی عایدی‌ها می‌تواند تاثیر مثبتی بر قیمت سهام داشته باشد، بدیهی است در این صورت بسته به شرایط هر صنعت برآیند این دو اثر مخالف هم، نحوه تاثیر تورم بر قیمت و بازدهی سهام را تعیین خواهد کرد.

برآورد عملکرد صنایع مختلف بازار سهام در شرایط تورمی

برآورد عملکرد صنایع مختلف بازار سهام در شرایط تورمی می‌توان صنایع بورسی را در سه گروه بررسی کرد:

نرخ بهره چیست؟ و انواع آن کدامند؟

امیر شاملویی

• اشتراک‌گذاری

نرخ بهره اسمی به نرخی گفته می‌شود که در قرارداد بین وام گیرنده و وام دهنده ذکر می‌شود. مثلا اگر از نهادی پولی را با نرخ بهره 25 درصد قرض بگیرید و قرار باشد یک سال بعد بدهی خود را پرداخت کنید، این 25 درصد نرخ بهره اسمی به حساب می‌آید.

نرخ بهره یکی از مهمترین مفاهیم است که در اقتصاد وجود دارد. تمام کسانی که اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند یا به نحوی از خدمات مالی استفاده می‌کنند، با آن آشنایی دارند.

اما اهمیت نرخ بهره چیست و چرا برای فعالان بازارها و مردم اهمیت بالایی دارد؟ در ادامه سعی می‌کنیم بیشتر شما را با نرخ بهره و اثرگذاری آن بر بخش‌های مختلف اقتصادی آشنا نماییم.

نرخ بهره چیست؟

احتمالا برایتان پیش آمده است که بخواهید وامی از جایی بگیرید. در این صورت رابطه نرخ بهره و قیمت سهام رقم بازپرداخت بسته به مدت زمان پرداخت بالاتر از رقمی است که دریافت کرده‌اید. مقداری که به دریافتی شما افزوده می‌شود و باید به وام‌دهنده پرداخت کنید، برابر با نرخ بهره است.

در واقع، پول دارای ارزش زمانی است. همان طور که می‌دانید هر ساله قیمت کالاها افزایش می‌یابد و هر چه میزان تورم بالاتر باشد، این رشد قیمت بیشتر هم خواهد بود. به همین دلیل هم موضوع ارزش زمانی پول مطرح می‌شود و قدرت خرید پولی که امروز برای یک کالا می‌پردازید با قدرت خرید سال‌های بعدی تفاوت دارد.

به زبان ساده نرخ بهره قیمت وام‌گیری در بازار پول است. یعنی اگر بخواهید پولی را از بازار پول قرض کنید، چقدر هزینه برای شما دارد. طبیعتا هر چه تورم بالاتر باشد، نرخ قرض گرفتن در بازار پول هم بالاتر می‌رود. نرخ بهره روی سایر بازارها و میزان سرمایه‌گذاری در یک کشور تاثیر قابل توجهی دارد.

انواع نرخ بهره

نرخ بهره در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری‌های گوناگون تاثیرات قابل توجهی می‌گذارد و انواع مختلفی دارد. به طور کلی انواع نرخ بهره عبارتند از: نرخ بهره اسمی، نرخ بهره واقعی، نرخ بهره طبیعی، نرخ بهره بازار، نرخ بهره تعادل و نرخ بهره موثر. در ادامه هر یک از این انواع بهره را بیشتر شرح می‌دهیم.

نرخ بهره اسمی

نرخ بهره اسمی به نرخی گفته می‌شود که در قرارداد بین وام گیرنده و وام دهنده ذکر می‌شود. مثلا اگر از نهادی پولی را با نرخ بهره 25 درصد قرض بگیرید و قرار باشد یک سال بعد بدهی خود را پرداخت کنید،

این 25 درصد نرخ بهره اسمی به حساب می‌آید. از سوی دیگر، این موضوع در مورد اوراق قرضه یا مشارکت هم صادق است. یعنی مثلا اگر شما اوراق مشارکت با سود سالانه 20 درصد تهیه کنید، این 20 درصد نرخ بهره اسمی است که سالانه به دارنده این اوراق تعلق می‌گیرد.

نرخ بهره واقعی

نرخ بهره واقعی مانند نرخ بهره اسمی است اما تورم در آن منظور شده است. در واقع همان طور که گفتیم نرخ بهره با تورم رابطه نزدیکی دارد. اگر تورم را از نرخ بهره اسمی کم کنیم، نرخ بهره واقعی به دست می‌آید.

مثلا فرض کنید تورم سالانه 15 درصد و نرخ بهره اوراق مشارکت 20 درصد باشد، در این صورت نرخ بهره واقعی 5 درصد خواهد بود. اما اگر تورم بالاتر از نرخ بهره اسمی باشد، نرخ بهره واقعی منفی خواهد شد.

این موضوع به معنی آن است که قدرت خرید سرمایه‌گذاری شما با این سرمایه‌گذاری از تورم کمتر بوده است. به این ترتیب وقتی تورم بالا است، انگیزه‌هایی برای دریافت وام وجود دارد، خصوصا از نهادهایی که نرخ بهره پایین‌تری می‌پردازند. در چنین شرایطی افراد گاهی اقدام به وام گرفتن با نرخ بهره واقعی منفی می‌کنند و آن را در جاهایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که اقلا به اندازه تورم رشد کند.

نرخ بهره طبیعی

نرخ بهره طبیعی یا همان نرخ بهره بازار، بر اساس بازدهی سرمایه حساب می‌شود. به عنوان مثال فرض کنید در یک دارایی سرمایه‌گذاری کرده و با استفاده از آن در یک سال 200 میلیون تومان به یک میلیارد تومان سرمایه شما اضافه شود. در این صورت نرخ طبیعی بهره 20 درصد خواهد بود.

نرخ بهره بازار

این نرخ بهره در واقع بهره سرمایه‌گذاری در کوتاه‌مدت است. نرخ بهره بازار میزان بهره پرداختی برای استفاده از کالاهای سرمایه‌ای است و مقدار آن از طریق عرضه و تقاضا برای کالاهای سرمایه‌ای تعیین می‌گردد.

نرخ بهره تعادل

تعادل معمولا در شرایطی به وجود می‌آید که تمایل به حفظ وضع موجود ادامه داشته باشد. در مورد نرخ بهره هم همین طور است. نرخ بهره تعادل وقتی پدید می‌آید که نرخ بهره طبیعی با نرخ بهره بازار مساوی گردد.

نرخ بهره موثر

کسانی که اقدام به خرید اوراق مشارکت می‌کنند معمولا در بازه سه یا 6 ماهه دریافتی دارند. در این صورت، با گرفتن بهره دریافتی افراد می‌توانند بار دیگر این پول را سرمایه‌گذاری نمایند و سود خوبی کسب کنند.

این کار باعث می‌شود نرخ بهره رابطه نرخ بهره و قیمت سهام بالاتر از چیزی باشد که در ابتدا گفته شده است. در واقع هر چه بازه پرداخت سود کمتر باشد، نرخ بهره موثر بیشتر از نرخ نرمال می‌شود. در چنین شرایطی بهتر است از نرخ موثر برای محاسبه سود استفاده شود.

نرخ بهره جاری

فعالان بازار سرمایه با برگه سهام آشنایی دارند و می‌دانند که هر سهم یک قیمت اسمی دارد و یک قیمت جاری، قیمت اسمی همان قیمتی است که روی برگه سهام است که در اساس نامه نوشته شده است.

اما قیمت جاری قیمتی است که بر اساس شرایط بازار معامله می‌شود. هر سهم بر اساس قیمت اسمی آن سالانه مقدار مشخصی بهره دریافت می‌کند. اگر مقدار بهره سالانه را بر قیمت جاری یا همان قیمت بازاری تقسیم نماییم، نرخ بهره جاری هر برگه سهم به دست می‌آید.

نرخ بهره منفی

تا حالا به گوش شما رسیده که بانک در ازای سپرده‌گذاری وجوه نقدتان، از شما پول بگیرد؟ بله در برخی شرایط که اقتصاد در رکود بسیار شدیدی قرار بگیرد، بانک‌ها در ازای سپرده‌گذاری افراد هیچ گونه بهره‌ای پرداخت نمی‌کنند.

بانک در این شرایط حتی از سپرده گذار مقداری هم پول می‌گیرد. این کار در برخی کشورهای دنیا انجام شده اما در ایران هرگز چنین کاری صورت نگرفته است. به میزان دریافت وجه نقد توسط بانک در ازای قبول سپرده بانکی، نرخ بهره منفی می‌گویند.

نرخ بهره شناور

همیشه وقتی سرمایه گذاران وام دریافت می‌کنند درصد نرخ بهره وام در هنگام عقد قرارداد کاملا مشخص است. مثلا اگر باز پرداخت آن پنج ساله باشد، در طول سال‌های پرداخت، نرخ بهره تغییری نخواهد کرد.

اما بهره‌ای وجود دارد که نرخ آن با تغییر تورم و نرخ بهره بازار، تغییر می‌کند. این بهره که با تغییر شرایط کلان اقتصادی مانند تورم و نرخ بهره بازار عوض می‌شود، به نرخ بهره شناور معروف است.

نرخ بهره چه اهمیتی دارد؟

نرخ بهره یکی از ابزارهای در دست بانک مرکزی است که بر اساس آن می‌تواند سیاست پولی مورد نظر خود را بر اساس شرایط موجود در اقتصاد اجرا کند. به عنوان مثال اگر کشور در شرایط رکودی باشد بانک مرکزی برای کمک کردن به اقتصاد و خروج آن از رکود می‌تواند نرخ بهره بانکی را کاهش دهد.

با کاهش نرخ بهره بانکی دیگر سرمایه گذاران اشتیاق بالایی برای نگه داری وجوه خود در بانک را نخواهند داشت و اقدام به سرمایه گذاری دارایی‌های خود در سایر بازارهای کشور می‌‌کنند. این کار موجب می‌شود از رکود اقتصادی کشور کاسته شود.

عوامل تاثیرگذار بر نرخ بهره

به طور کلی 3 عامل روی نرخ بهره تاثیرگذار هستند. این 3 مورد عبارتند از ریسک، طول مدت سرمایه‌گذاری و در نهایت ارزش زمانی پول. می‌دانیم که ریسک یکی از مهمترین عوامل در سرمایه‌گذاری و کسب بازدهی است.

افراد شخصیت متفاوتی دارند و نسبت به ریسک یا به عبارتی از دست دادن سرمایه‌شان اهمیت متفاوتی می‌هند. برخی کمتر ریسک‌گریزند و حاضرند سود کمتری اما مطمئن داشته باشند.

برخی دیگر ریسک‌پذیر هستند و حاضرند ریسک بیشتری داشته باشند اما سود بیشتری هم عایدشان شود. در گزینه‌های سرمایه‌گذاری هر کدام ریسک بیشتری داشته باشند نرخ بهره بالاتری نیز دارند که به سرمایه‌گذاران بپردازند. از سوی دیگر، هر چه گزینه‌ای ریسک کمتری داشته باشد نرخ بهره پرداختی آن به سرمایه‌گذاران کمتر است.

طول مدت سرمایه‌گذاری هم در نرخ بهره اهمیت دارد. معمولا هر قدر که فاصله زمانی سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، نرخ بهره پرداختی به سرمایه‌گذاران هم بالاتر خواهد بود. در نهایت باید به ارزش زمانی پول و نقش تورم اشاره کرد که در بالا به آن اشاره کردیم.

گفتیم که در چه شرایطی وام گرفتن می‌تواند به نفع افراد باشد و وام دادن یا به عبارتی تخصیص پول افراد یا نهادها به افراد یا نهادهای دیگر با نرخ پایین‌تر از تورم تا اندازه‌ای سرمایه افراد را با افت روبرو خواهد کرد.

محاسبه نرخ بهره

در بحث محاسبه نرخ بهره دو نوع ساده و مرکب مورد بررسی قرار می‌گیرند. منظور از نرخ بهره ساده، نرخی است که به پول سپرده‌گذاری شده یا قرض گرفته شده به عنوان سود پرداخت می‌شود. محاسبه نرخ بهره ساده راحت است.

کافی است اصل سرمایه یا مبلغ وامی را که گرفته‌اید در نرخ بهره سالانه ضرب کنید و بعد آن را در مدت سرمایه‌گذاری یا دوره بازپرداخت وام ضرب کنید.

مثلا فرض کنید از یک نهاد مالی 100 میلیون تومان با نرخ بهره سالانه 20 درصد وام گرفته‌اید و بازپرداخت آن 3 ساله است. در این صورت وامی که باید پرداخت کنید، این گونه محاسبه می‌شود: بهره ساده = 3* 20% * 100. یعنی بهره ساده پرداختی فرد در ازای این وام 60 میلیون تومان خواهد بود که به اصل پول اضافه می‌شود.

اما یک نوع دیگر، نرخ بهره مرکب است. این نرخ بهره عمدتا وقتی محاسبه می‎شود که سود حاصل از سرمایه‌گذاری اولیه برداشت نشود و دوباره به آن سود تعلق گیرد.

هر چه این سرمایه‌گذاری در فاصله دورتری انجام گرفته باشد، نرخ بهره بالاتری ایجاد کرده و اعجاب‌آورتر می‌شود. این نرخ بهره به سرمایه‌گذاران کمک زیادی می‌کند و حتی مقدار کمی سرمایه‌گذاری در طول زمان نتایج قابل توجهی دارد. نرخ بهره مرکب به این صورت محاسبه می‌شود:

نرخ بهره مرکب= اصل سرمایه یا مبلغ وام *

فرض کنید 100 میلیون تومان سرمایه‌گذاری کرده و سالانه 20 درصد سود کرده‌اید. بعد از 4 سال این بهره شما این مقدار بوده است:

نرخ بهره مرکب= 100 * <(1+ 0.20) 4 -1>یعنی 107 میلیون و 360 هزار تومان پس از 4 سال سود کرده‌اید. این به معنای آن است که در این 4 سال مثالی، سرمایه شما بیش از دو برابر شده است.

نرخ بهره بانکی و بازار سرمایه

در نهایت می‌خواهیم به مساله نرخ بهره بانکی بپردازیم. نرخ بهره بانکی یکی از موضوعاتی است که می‌تواند روی بازارهای سرمایه‌گذاری دیگر بپردازیم. اگر نرخ بهره بانکی بالا برود، معمولا چون ریسک زیادی ندارد، می‌تواند بخشی از سرمایه‌های بازارهای دیگر از جمله سهام را به خود جذب کند و برای آن رقیبی باشد.

از سوی دیگر تورم بالا و نرخ سود ثابت بانکی، بخشی از پول‌های موجود در بانک‌ها را به بازارهای پرریسک‌تر که نرخ بهره بالاتری به سرمایه‌گذاران می‌پردازند، سوق می‌دهد.

از طرفی یکی از راهکارهای حفاظت از سرمایه در برابر تورم و افزایش نرخ بهره که منجر به بی ارزش شدن پول شما می شود می توانید از مواردی مانند صندوق های سرمایه گذاری استفاده کنید.

به زبان ساده نرخ بهره قیمت وام‌گیری در بازار پول است. یعنی اگر بخواهید پولی را از بازار پول قرض کنید، چقدر هزینه برای شما دارد. طبیعتا هر چه تورم بالاتر باشد، نرخ قرض گرفتن در بازار پول هم بالاتر می‌رود. نرخ بهره روی سایر بازارها و میزان سرمایه‌گذاری در یک کشور تاثیر قابل توجهی دارد.

به طور کلی 3 عامل روی نرخ بهره تاثیرگذار هستند. این 3 مورد عبارتند از ریسک، طول مدت سرمایه‌گذاری و در نهایت ارزش زمانی پول.