معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی

ارزیابی عملکرد حسابداران توسط مدیران، به دلیل اطمینان از قابلیت‌های حسابدار برای انجام امور مالی مجموعه صورت می‌گیرد.

کارایی بازار سهام در ترازوی نقد / کارنامه 3‌ساله بورس تهران

در ماه‌های گذشته بازار سرمایه و اصلی‌ترین قسمت آن یعنی بورس اوراق بهادار دچار افت شدید و محسوسی شده است. اتفاقی که از دی ماه سال 92 تاکنون ادامه داشته و باعث ریزش26هزار واحدی شاخص طی یک سال و نیم گذشته شده است. پیش از آن اما دماسنج اقتصاد ایران یک روند صعودی را با شیبی تند تجربه می‌کرد که از مرداد ماه سال 91 آغاز شده و شاخص بورس را از عدد 23700با 65800 واحد رشد به عدد 89500 در دی ماه سال92 رساند. نمودارهای یک تا 3 نشان‌دهنده میزان حجم، ارزش و تعداد معاملات در این بازه زمانی است.

این رشد دلایل مختلفی داشت که اصلی‌ترین و مهم‌ترین آنها به‌زعم بسیاری از کارشناسان، افزایش نرخ ارز بود که در جهشی بی‌سابقه و رشدی 300 درصدی به قیمت3800تومان در بالاترین قیمت خود رسید. این افزایش نرخ اما روی صنعت پتروشیمی بیشترین تاثیر را داشت زیرا اکثر شرکت‌های این گروه فروش صادراتی بیشتری داشتند، البته صنایع پالایشگاهی، فولادی و برخی از دارویی‌ها نیز از این امر منتفع شد. صنعت سیمان نیز در آن دوران رشد خوبی را تجربه کرد که از جمله دلایل آن می‌توان به رونق گرفتن و افزایش چشمگیر ساخت‌و‌سازهای پروژه مسکن مهر و همچنین افزایش صادرات آنها به بازارهای هدفشان اشاره کرد. دلیل دیگر رشد شاخص و قیمت سهام شرکت‌ها را می‌توان افزایش نرخ تورم دانست.

باتوجه به دلایل مذکور می‌توان به این نتیجه رسید که رشد شاخص با این شیب تند را نمی‌توان همگی به رشد شرکت‌ها و عوامل بنیادی مربوط به زیرساخت‌ها و صنایع مختلف وابسته دانست و عوامل هیجانی و گاهی ناشی از تغییرات فاکتورهای اقتصادی باعث این معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی موضوع شده‌اند. البته نباید نقش رسانه را در جذب هر چه بیشتر افراد به بازار سرمایه نادیده گرفت. اما این روند صعودی در آخرین روز معاملاتی هفته دوم دی‌ماه 1392 یعنی چهارشنبه 11 دی‌ماه، شروع به ریزش کرد و پس از افت‌و‌خیز‌های فراوان تا‌کنون حدود 27هزارواحد سقوط داشته است. نمودارهای 4 تا 6 میزان حجم، ارزش و تعداد معاملات را نشان می‌دهد.

در این مدت اتفاقات زیادی در بازار سرمایه ایران روی داد و مسئولان وقت سعی کردند با دستکاری در روند بازار از ریزش هر چه بیشتر شاخص جلوگیری کنند اما در این امر توفیقی نداشتند. نمونه اینچنین تصمیماتی ایجاد محدودیت و تعیین سقف فروش توسط ناظر بازار از تاریخ 25 بهمن ماه 92 بود که البته در تاریخ 21‌اسفند همان سال این محدودیت لغو شد. با بررسی شاخص در این بازه زمانی به این نتیجه می‌رسیم که این تصمیم در کوتاه‌مدت باعث رشد 2050 واحدی شاخص شده اما با ادامه بررسی روند شاخص تا تاریخ لغو محدودیت عدد شاخص به رقم 76580 واحد رسید. هرچند این نزول پس از لغو این محدودیت نیز ادامه داشته است. همان‌طور‌که پیداست دخالت در بازار و دستکاری آن به هدف خود یعنی جلوگیری از ادامه نزول شاخص و حمایت از حقوق سهامداران خرد نرسید. با این مقدمه به بررسی میزان کارایی بازار سرمایه کشور و موانع رسیدن به کارایی می‌پردازیم. البته در ابتدا باید تعریفی از بازار کارا ارائه کنیم. بازار کارا بازاری است که در آن قیمت‌های اوراق بهادار به سرعت نسبت به اطلاعات جدید تعدیل می‌شود.

به عبارت دیگر، اطلاعات جهت تعیین قیمت مورد استفاده قرار گرفته و به سرمایه‌گذار اطمینان می‌دهد که اوراق بهادار مورد‌نظر به اندازه قیمت بازاری خود دارای ارزش است. در تعریفی دیگر عنوان می‌شود که در بازار کارا، اطلاعات مالی به سرعت در بازارهای مالی انتشار می‌یابد و فورا بر قیمت اوراق بهادار تاثیر می‌گذارد. کارشناسان کارایی را به دو نوع درونی(عملیاتی) و بیرونی(اطلاعاتی) تقسیم می‌کنند که هر کدام دارای شرایطی هستند. در شرایطی بازار کارایی عملیاتی دارد که کارگزاران و معامله‌گران با هزینه کم و با سرعت معامله را برای مشتریان انجام دهند. در کارایی بیرونی فرض بر سریع و همه جانبه بودن انتشار اطلاعات است. در واقع قیمت سهام همزمان با ورود اطلاعات جدید به سرعت تغییر می‌کند. در خصوص بررسی کارایی درونی بازار سرمایه کشور با‌توجه به اینکه کارمزدها از حدود 2‌درصد به 1/5درصد کاهش پیدا کرد(هزینه پایین معاملات) و ایجاد زیرساخت‌های معاملات آنلاین(برخط) و امکان انجام معاملات برای تمامی افراد(سرعت معاملات) طبق این تعریف ایجاد شده است. اما در این سطح از کارایی نیز نواقصی باید برطرف شود، همچون تقویت زیر‌ساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری سامانه‌های معاملات برخط کارگزاری‌های مختلف که مخصوصا در زمان عرضه‌های اولیه به دلیل هجوم کاربران به سرورهای اصلی دچار اختلال می‌شوند. اما سطح دیگر از کارایی(اطلاعاتی) دارای دو ویژگی است که عنوان می‌کند اطلاعات هم باید سریع انتشار یابند و هم فراگیر و به‌صورت گسترده در اختیار دیگران قرار گیرند.

این مورد شاید بیشترین جای بحث را در بازار سرمایه ایران داشته باشد. اخیرا اداره نظارت بر ناشران بورس نیز قانونی را تصویب کرد که به موجب آن اطلاعات و صورت‌های شرکت‌ها به سرعت و بدون واسطه روی سامانه کدال قرار می‌گیرد که این طرح به افزایش اول یعنی سرعت انتشار اطلاعات کمک خواهد کرد اما اصل دیگر عدم وجود اطلاعات نهانی در سطح بازار است هرچند در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا معامله کردن بر اساس چنین اطلاعاتی جرم محسوب شده و با خاطی برخورد خواهد شد اما متاسفانه هنوز هم اطلاعات نهانی یا رانتی در بازار وجود دارد که افراد کمی به این اطلاعات دسترسی دارند و از این طریق کسب سود می‌کنند.

به صورت کلی و با‌توجه به معیارهای فوق برای سنجش کارایی بازار ایران در سطح عملیاتی همان‌طور که اشاره شد می‌توان با بهبود زیرساخت‌های سخت‌افزاری به عملکرد فعالان بازار در حوزه انجام معاملات سرعت بیشتری بخشید اما در خصوص کارایی اطلاعاتی هنوز نواقصی وجود دارد که باید همچون دیگر بازارهای مالی دنیا برای انجام معاملات بر اساس اطلاعات نهانی مجازاتی تعیین شود تا شفافیت بیشتری حاکم شود. در ابتدا باید راه‌های درز کردن چنین اطلاعاتی را پیدا کرده و با تمامی افرادی که در انتقال این اطلاعات نقش دارند، به عنوان خاطی برخورد شود. البته برای چنین اقداماتی به تصویب و ایجاد قوانین دقیق و سخت‌گیرانه و همچنین تقویت و بهبود ساختار نظارت بر بازار سرمایه در خصوص اینچنین مواردی نیاز است.

کارنامه رمز دوم پویا به روایت آمار

دی و بهمن ۹۸ بانک مرکزی در دو گام استفاده از رمز دوم پویا را برای تمام تراکنش‌های کارتی اینترنتی (به استثنای ۱۰۰هزارتومان تراکنش روزانه برای هر کارت) اجباری کرد. از همان زمان بحث‌های بسیاری بر سر کارایی یا درستی این تصمیم صورت گرفت اما تاکنون کمتر گزارشی از تاثیر عملی این تصمیم روی عملکرد شبکه‌ پرداخت یا کاهش کلاهبرداری‌ و دزدی اطلاعات کارت‌ها منتشر شده است. در نوشته‌ حاضر با بررسی داده‌های درگاه پرداخت اینترنتی وندار نگاهی موردی به کارنامه‌ رمز دوم پویا و اجباری شدن آن خواهیم انداخت.

صدای بورس - سنجش کدام معیارها کارنامه‌ دقیق‌تری در اختیار ما می‌گذارد؟

از متن بیانیه‌های بانک مرکزی آشکار است که رمز دوم پویا، برای کاهش مخاطرات امنیتی تراکنش‌های بدون حضور کارت (CNP) تصویب شد. مخاطراتی در تراکنش‌های اینترنتی که باعث رونق کلاهبرداری‌های تله‌گذاری (Phishing) برای دزدیدن رمز کارت‌ها شده بودند. بنابراین برای سنجش کارایی رمز پویا باید دید آیا باعث کاهش این سبک کلاهبرداری‌ شده است؟

معیار مناسب برای سنجش این مسئله، تعداد تراکنش‌های مشکوکی است که پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ایران (فتا) از درگاه‌های بانکی استعلام می‌کند. این استعلام بخشی از روند رسیدگیِ دادگاه‌ها به شکایت قربانیان کلاهبرداری تله‌گذاری است. اگرچه در بعضی تراکنش‌های مشکوکی که استعلام می‌شوند لزوما جرمی اتفاق نیافته است اما تعداد این تراکنش‌ها مسلما تخمین مناسبی است از سطح امنیت کلی شبکه‌ پرداخت.

از طرف دیگر مهمترین استدلال مخالفان این بود که بانک مرکزی به جای معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی فراگیر کردن دستوریِ رمز دوم پویا باید مخاطرات و مشکلات امنیتی رمزهای ایستا را برای مشترکین کارت‌ها توضیح می‌داد، و این امکان را در اختیار آنها می‌گذاشت که بین انجام آسان‌تر تراکنش‌های اینترنتی با رمز ایستا و امنیت بالاتر، رمز پویا انتخاب کنند. از دید بخشی از مخالفان، رمز دوم پویا فرآیند خریدهای اینترنتی را پیچیده‌تر و در نتیجه برای بسیاری از کاربران دشوارتر کرده و تبدیل به معضل جدیدی برای کسب‌وکارهای اینترنتی شده است.

برای سنجش سادگی استفاده از درگاه‌های پرداخت اینترنتی می‌توان نسبت خطاهای ناشی از اشتباه کاربران به تعداد کل تراکنش‌ها را محاسبه کرد. خطاهایی مانند ناکافی بودن موجودی کارت، وارد کردن رمز اشتباه یا نامعتبر بودن کارت که ناشی از اختلال در عملکرد نظام پرداخت الکترونیک نبوده‌اند و نشان‌دهنده‌ خطای کاربر در استفاده از خدمات هستند.

نسبت خطاهای کاربری به کل تراکنش‌های درگاه پرداخت اینترنتی وندار از آذر ۹۸ تا خرداد ۹۹ و سهم خطاهای رمز در آن

برای دقیق‌تر شدن این مقایسه می‌توان سهم خطاهای مربوط به رمز را هم در دل خطاهای کاربری محاسبه کرد. مقایسه‌ این معیارها در مورد درگاه پرداخت اینترنتی وندار نشان می‌دهد که آذر ماه ۹۸ و پیش از شروع طرح اجباری شدن رمز دوم پویا، کمی بیش از ۱۵درصد از کل تراکنش‌ها به دلیل اشتباه کاربران با خطا مواجه می‌شده‌اند و خطاهای مربوط به رمز دلیل ناموفق بودن نزدیک به نیمی از این تراکنش‌ها بوده‌اند.

از دی ماه و با آغاز طرح رمز دوم پویا می‌توان دید که پیچیده‌تر شدن فرآیند خرید، سهم خطاهای کاربری را تا نزدیک به ۲۰ و سپس در بهمن ماه به اوج خود در حدود ۲۵ درصد کل تراکنش‌ها می‌رساند. اما بر خلاف ادعای مخالفان، این افزایش خطاها پایدار نبوده است. با آشناتر شدن مشترکین کارت‌ها با فرآیند جدید، از اسفند ماه ۹۸ روند کاهش سهم خطاهای کاربری از کل تراکنش‌ها آغاز می‌شود و تا خرداد ۹۹ روی عددی نزدیک به عدد آذرماه (کمی بیش از ۱۵ درصد سهم خطاهای کاربری و نزدیک ۱۰درصد خطاهای مربوط به رمز) تثبیت می‌شود.

سهم خطاهای رمز دوم از خطاهای کاربری از ۴۵ درصد آذرماه ۹۸ که به بیش از ۶۰ درصد در بهمن افزایش یافته بود، خرداد ماه ۹۹ به کمی بیش از ۵۰ درصد برگشت

بدیهی است برای سنجش تاثیر موردی پیچیده‌تر شدن خرید اینترنتی روی دسترسی‌پذیری این خدمات برای گروه‌های سنی مختلف و افراد با سطح دانش متفاوت در جامعه، باید تحقیقات گسترده‌تری انجام شود. اما از کاهش خطاهای کاربری پس از افزایش اولیه‌ آن می‌توان نتیجه گرفت که بخش قابل توجهی از کاربران به خوبی با فرآیند جدید آشنا شده‌اند و اضافه کردن این ابزار امنیتی، هزینه‌ بلندمدتی برای شبکه‌ پرداخت نخواهد داشت.

آیا رمز دوم پویا شبکه‌ پرداخت را امن‌تر از پیش کرده است؟

از دی ماه ۹۸ و با شروع طرح رمز دوم پویا کارت‌هایی که پلیس فتا به دلیل تراکنش‌های مشکوک از درگاه پرداخت اینترنتی وندار استعلام کرده‌ است، کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند. تا جایی که تعداد استعلام کارت‌های مشکوک به ازای هر ده‌ هزار تراکنش در فروردین‌ ماه ۹۹ به کمتر از نیم‌ کارت می‌رسد. این کاهش را نمی‌توان یکی از آثار جانبی همه‌گیری ویروس کرونا دانست، چرا که با در نظر گرفتن شاخص تعداد کارت‌های مشکوک در هر ده هزار تراکنش، این متغیر تا حد زیادی استاندارد شده است و تعداد کل تراکنش‌های ماهانه تاثیر چندانی بر آن ندارد.

استعلام پلیس فتا از کارت‌های مشکوک در هر ده هزار تراکنش در درگاه پرداخت اینترنتی وندار از آذر ۹۸ تا خرداد ۹۹

بنابراین در یک بازه‌ دو تا سه ماهه رمز دوم پویا عملکردی چشمگیر در کاهش مخاطرات خریدهای اینترنتی داشته است. نکته‌ نگران‌کننده اما اوج‌گیری دوباره‌ استعلام کارت‌های مشکوک از خرداد معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی ۹۹ است. افزایشی که ادامه‌دار بودن آن تا تیر ماه امسال می‌تواند نشانه‌ ابتکارات تازه‌ای در اجرای کلاهبرداری تله‌گذاری باشد و در نتیجه می‌تواند در ماه‌های آینده هم ادامه‌ پیدا کند و دستاوردهای این طرح را در خطر قرار دهد.

در تحلیل این آمار باید توجه داشت که رسیدگی قضایی به کلاهبرداری‌های اینترنتی فرآیندی زمان‌بر است و ممکن است چند ماه طول بکشد تا تمام تراکنش‌های مشکوک رخ‌داده در یک ماه استعلام شوند. بنابراین ممکن است آمار استعلام کارت‌های مشکوک واقعی مربوط به اردیبهشت و خرداد ۹۹ از تعداد فعلی هم بالاتر باشد.

از طرف دیگر تا پیش از اجرایی شدن طرح رمز دوم پویا تقریبا هیچ استعلامی درباره‌ تراکنش‌هایی با مبلغ کمتر از ۱۰۰ هزار تومان صورت نمی‌گرفته است. اما تقریبا ۷ درصد استعلام‌های خرداد ماه تراکنش‌هایی با مبلغ کمتر از ۱۰۰ هزار تومان بوده‌اند.

اگر با افزایش احتمالی استعلام‌ها در ماه‌های پیش‌رو این سهم ۷ درصدی هم افزایش پیدا کند، می‌توان باز هم رمز دوم پویا را در کاهش مبلغ تراکنش‌های مشکوک موفق دانست.

در نهایت رمز دوم پویا تصمیمی بود برای کاهش مخاطرات خریدهای بدون حضور کارت و محافظت همزمان از دارایی‌های مردم و کسب‌وکارهای اینترنتی. می‌توان درباره‌ چگونگی اجرای آن یا درستی و نادرستی اجباری شدنش در کمتر از یک ماه، بحث کرد. لازم است اثر آن در کاهش دسترسی بعضی از گروه‌های سنی یا اجتماعی به خدمات خرید اینترنتی مورد بررسی قرار گیرد. اما به نظر می‌رسد که اثر بلندمدت چندانی در پیچیده‌تر شدن فرآیند خرید نداشته باشد و نمی‌توان بر کارایی آن در کاهش کلاهبرداری‌های تله‌گذاری نیز چشم‌ پوشید.

وندار به عنوان پرداخت‌یاری پیشرو در اجرای شیوه‌نامه‌های امنیتی، بخش مهمی از توان پیگیری و پشتیبانی‌اش را صرف ایجاد ارتباط حرفه‌ای و پاسخگویی سریع بین کسب‌وکارها و مراجع قضایی می‌کند تا هم از مسدود شدن حساب کسب‌وکارهای طرف قرارداد به دلیل مشکلات تراکنش‌های مشکوک با حکم قضایی جلوگیری کند و هم پاسخگوی خواسته‌ها و دستورالعمل‌های ساختار قضایی و پلیس فتا باشد. به همین دلیل خود را در دغدغه‌ بانک مرکزی برای کاهش کلاه‌برداری‌ تله‌گذاری شریک می‌داند و باور دارد برای افزایش امنیت شبکه‌ پرداخت، اجرای طرح‌هایی مانند رمز دوم پویا به تنهایی کافی نیست و این تصمیمات باید در کنار آموزش همگانی برای آشنایی با شیوه‌های تله‌گذاری و سرقت اطلاعات کارت‌ها و روش‌های خلاقانه‌ای مانند استفاده از درگاه پرداخت دومرحله‌ای در کسب‌وکارهای فروش رمزارز و کالاهای دیجیتال به کار برده شوند تا نتیجه‌ بهتری از آنها به دست آید.

چطور بفهمیم حسابدار شرکتمان به درستی اقدام می کند؟

بررسی نحوه انجام کار یک فرد در یک بازه زمانی مشخص و مقایسه آن با استانداردهای مجموعه، ارزیابی عملکرد نامیده می‌شود.

هدف از ارزیابی عملکرد حسابداران چیست؟

ارزیابی عملکرد حسابداران توسط مدیران، به دلیل اطمینان از قابلیت‌های حسابدار برای معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی انجام امور مجموعه صورت می‌گیرد.

مهم‌ترین انتظار یک مدیر از حسابدارانش چیست؟

به جرات می‌توان گفت مهم‌ترین انتظار یک مدیر از یک حسابدار کارآزموده، رازداری و عدم افشای اطلاعات است.

در سال‌های اخیر مدیریت تعداد زیاد حساب‌ها و پیچیدگی آنها از یک سو و قوانین و بخشنامه‌های مالیاتی برای کسب و کارها از سوی دیگر، اهمیت عملکرد بخش حسابداری را برای صاحبان کسب و کارها آشکارتر نموده است. این مسئله حساسیت شغلی حسابداران را نیز بیشتر از قبل نموده است؛ چرا که یک اشتباه کوچک حسابدار، ممکن است مجموعه را با مشکلات بزرگی روبه‌رو نماید. از این رو در این مقاله از سری مقالات آموزش رایگان حسابداری، بر آن شدیم تا نکاتی را در زمینه ارزیابی عملکرد حسابداران برای شما عزیزان عنوان نماییم. با ما همراه باشید.

ارزیابی عملکرد به چه معناست؟

هر مجموعه اقتصادی برای هر سمت شغلی استانداردهایی از نحوه انجام و زمان انجام وظایف (شرح وظایف) دارد؛ بررسی نحوه انجام کار یک فرد در یک بازه زمانی مشخص و مقایسه آن با استانداردهای مجموعه، ارزیابی عملکرد نامیده می‌شود. هدف از ارزیابی عملکرد حسابداران، بررسی میزان توانمندی‌ها و همچنین یافتن نواقص جهت ارتقای سطح دانش و آگاهی آنان است.

🔻نکته

یک فرد برای موفقیت در سمت حسابداری یک شرکت در مرحله اول باید با شرح وظایف حسابدار آشنا باشد.

چرا ارزیابی عملکرد حسابداران شرکت اهمیت دارد؟

حسابداری همانند مغز یک مجموعه اقتصادی است؛ زیرا با کنترل همه بخش‌ها اهداف نهایی مجموعه را برنامه‌ریزی می‌کند. هدف نهایی هر کسب و کار در نهایت کسب درآمد بالاتر و به دنبال آن کسب سود بیشتر است؛ بخش حسابداری مرکز مدیریت هزینه‌ها در راستای کسب سود بیشتر و ارائه پیشنهادات در جهت کسب درآمد بالاتر است. از سوی دیگر، گاهی عملکرد ضعیف بخش حسابداری علاوه‌بر کاهش درآمد و یا سود، منجر به زیان‌ده شدن مجموعه اقتصادی خواهد شد.

به عنوان مثال انتخاب اشتباه روش های ارزیابی موجودی کالا منجر به انجام محاسبات اشتباه بهای تمام شده کالاها و همچنین ارزش موجودی مواد و کالا در پایان دوره خواهد شد. این قبیل اشتباهات نه تنها موجب تحمیل هزینه‌های مالی برای مجموعه می‌شود، بلکه شرکت را از برخورداری از بسیاری مزایا نیز محروم می‌سازد. همچنین مجموعه اقتصادی را زیر ذره‌بین سازمان مالیاتی برای حسابرسی مالیاتی قرار می‌دهد.

مدیران و ارزیابی عملکرد حسابداران

حال که با اهمیت عملکرد بخش حسابداری و حسابداران مجموعه آشنا شدید، می‌توانید حساسیت مدیران در انتخاب حسابداران حرفه‌ای را نیز درک کنید. یک مدیر برای سپردن یکی از اصلی‌ترین بخش‌های فعالیت اقتصادی خود به یک حسابدار، باید به توانمندی‌ها و مهارت‌های حسابدار خود اطمینان داشته باشد؛ اطمینان به مهارت های حرفه حسابداری یک فرد، با ارزیابی عملکرد حسابداران صورت می‌گیرد.

ارزیابی عملکرد حسابداران توسط مدیران، به دلیل اطمینان از قابلیت‌های حسابدار برای انجام امور مالی مجموعه صورت می‌گیرد.

معیارهای سنجش عملکرد یک حسابدار چیست؟

حال تصور کنید به عنوان یک مدیر قصد بررسی عملکرد حسابدار خود را دارید؛ مهم‌ترین معیارها برای ارزیابی عملکرد حسابداران، عبارتند از:

صحت گزارشات و صورت های مالی

قطعا اولین و مهم‌ترین ملاک برای سنجش عملکرد یک حسابدار، بررسی درستی گزارشات و صورت‌های مالی تنظیمی از سوی او است. زیرا صحت گزارشات مالی کارنامه عملی یک حسابدار است. صحت ثبت رویدادهای مالی در دفتر روزنامه و انتقال معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی آنها به دفتر کل، در پایان هر ماه با تهیه تراز آزمایشی تایید می‌شود. برای ارزیابی عملکرد حسابدار خود، گاهی به صورت غیرمنتظره از او بخواهید یک تراز آزمایشی برای نزدیک‌ترین تاریخ ممکن به شما تحویل دهد؛ سپس با بررسی تراز بودن حساب‌ها صحت عملکرد او را بسنجید. حسابداری که تراز آزمایشی تنظیمی او در چندین مرحله تراز نباشد، کارایی لازم را نخواهد داشت.

نظم و ترتیب

رعایت نظم و ترتیب ویژگی مهم یک حسابدار حرفه‌ای محسوب می‌شود؛ حسابداری که میز کارش همواره پر از اسناد و مدارک ثبت شده و ثبت نشده است، حسابدار موفقی نخواهد بود. با داشتن چنین حسابداری، باید منتظر رد شدن دفاتر و یا مخدوش یا از بین رفتن اسناد و مدارک هزینه‌ها باشید.

🔻نکته

یک حسابدار حرفه ای کلیه اسناد و مدارک را به صورت روزانه ثبت و در صورت لزوم بایگانی می‌کند. در نتیجه میز کار و اتاق او هرگز انباشته از انبوه اسناد نخواهد بود.

مدیریت زمان

یکی از ویژگی‌های بسیارمهم برای یک حسابدار موفق، برنامه‌ریزی برای وظایف محوله و سرعت عمل در انجام امور است. به این معنی که حسابدار در کنار انجام امور جاری مجموعه، تکالیف مالیاتی را نیز در مهلت مقرر آماده و به سازمان مالیاتی ارسال نماید. حسابداری که برای اجرای هیچ یک از درخواست‌های مدیرعامل آمادگی ندارد یا زمان بسیاری نیاز دارد، قطعا در موعد انجام تکالیف مالیاتی، مجموعه را با بحران مواجه خواهد نمود.

دقت و تمرکز

دقت و تمرکز یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های یک حسابدار است؛ حسابداران در طول روز با اعداد و ارقام ریز و درشت بسیاری سر و کار دارند که بی‌دقتی در درج حتی یکی از آنها می‌تواند تراز کل محاسبات را بر هم بزند. برای بررسی نحوه عملکرد حسابدار مجموعه خود می‌توانید یک تراکنش غیرمنتظره با مبلغ بالا از یکی از حساب‌های درگیر شرکت انجام دهید؛ عکس‌العمل او در خصوص اطلاع از تراکنش و پیگیری دلیل خروج پول، نشان‌دهنده دقت او به رویدادهای شغلی‌اش است.

مدیران به منظور اطمینان از قابلیتهای حسابداران آنها را مورد ارزیابی قرار می‌دهند

دانش حسابداری و مالیاتی

قطعا یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای ارزیابی عملکرد حسابداران، بررسی میزان آشنایی آنان با فایل لیست استانداردهای حسابداری قوانین و بخشنامه‌های مالیاتی و بیمه است. ارزیابی فنی و تکنیکی حسابدار باید قبل از استخدام توسط مدیران مالی مجموعه انجام شود؛ گاهی از یک حسابدار رسمی و یا مشاوران مالی و مالیاتی خود بخواهید، به‌روز بودن اطلاعات فنی و تکنیکی حسابدارتان را مورد بررسی قرار دهند.

مهارت حل مسئله

یک حسابدار موفق باید بتواند در مقابل مشکلات کاری که به صورت غیرمنتظره با آنها روبه‌رو می‌شود، بی‌درنگ تصمیم‌گیری نماید؛ این تصمیم‌گیری باید با در نظر گرفتن بیشترین منافع و کمترین زیان برای مجموعه باشد. به بیان دیگر، او باید در تصمیم‌گیری دیدگاه چندجانبه داشته باشد. لازمه این مهارت، اعتماد به نفس و اختیارات شغلی نسبی است. شما به عنوان یک مدیر می‌توانید با تعریف چالش‌های ساختگی یا با رصد رفتارهای حسابدارتان در زمان چالش‌های واقعی، این مهارت را در وی ارزیابی نمایید.

آشنایی با فعالیت اقتصادی مجموعه

یک حسابدار موفق باید با چرخه فعالیت اقتصادی مجموعه‌ای که در آن مشغول است، آشنا باشد؛ تا بتواند گزارشات مالی را بر اساس فعالیت مجموعه تحلیل نماید. همچنین با ارائه پیشنهادات مناسب، در افزایش درآمد و کاهش هزینه‌ بکوشد.

علاقه به یادگیری

جهان پیرامون ما پیوسته در حال تغییر و دگرگونی است؛ تغییراتی که گاه با سلیقه ما هماهنگ نیست ولی ناچار به پذیرش آن هستیم. دنیای کسب و کار به ویژه حسابداری که موضوع صحبت ماست، نیز از این قاعده مستثنی نیست. یکی از گزینه‌های سنجش عملکرد حسابداران، تمایل آنها به یادگیری مهارت‌های جدید و ارتقای موقعیت خویش است. گاهی مقاومت شخص در برابر یادگیری شیوه‌های اجرایی جدید معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی موجب از دست دادن شغل و یا بازنشستگی پیش از موعد به دلیل قدیمی بودن اطلاعات می‌شود.

مهارت های ارتباطی

از مهم‌ترین معیارهای سنجش عملکرد حسابداران می‌توان به مهارت‌های ارتباطی حسابداران اشاره نمود. یک حسابدار موفق به سادگی با مدیران و سهام‌داران مجموعه ارتباط برقرار می‌کند؛ گزارشات و اطلاعات مورد نیاز آنها را در اولین فرصت تهیه و با آرامش برای ایشان تجزیه و تحلیل می‌نماید.

همچنین یک حسابدار کاربلد می‌تواند به خوبی با کارمندان سازمان مالیاتی تعامل نماید؛ تا به بهترین نحو از مجموعه‌ای که با آن همکاری می‌کند در سازمان مالیات و بیمه دفاع نماید.

اشتباهات رایج حسابداران در عملکرد اشتباه

حسابداران باید تمامی حواس و تمرکز خود را معطوف به شغل خود نمایند تا از وقوع اشتباه در ثبت اعداد و ارقام و یا تشخیص غلط ماهیت حسابها در حسابداری پیشگیری نمایند. چند نمونه از اشتباهات رایج حسابداران عبارتند از:

♦️اشتباه در محاسبه جمع ستون‌های مانده حساب‌ها در تراز آزمایشی

♦️ عدم انتقال یک طرف ثبت روزنامه به حساب‌های دفتر کل

♦️ انتقال هر دو طرف یک ثبت روزنامه به ستون بدهکار یا ستون بستانکار در حساب‌های دفتر کل

♦️ نقل مبلغ نادرست به حساب‌های دفتر کل

♦️ نوشتن رقم بدهکار و بستانکار نامساوی برای یک معامله در دفتر روزنامه

موارد بالا در صورت کشف اشتباه قبل از حسابرسی مجموعه و ثبت سند اصلاحی قابل حل هستند؛ اما اعتماد کارفرما را نسبت به حسابدار خدشه‌دار خواهند کرد.

با انجام برخی از اشتباهات نه تنها شغل خود را از دست می‌دهید، بلکه اعتبار شغلی‌تان نیز خدشه‌دار می‌شود

اشتباهات سرنوشت ساز

اما گاهی برخی از اشتباهات حسابدار، ملاک ارزیابی عملکرد او قرار می‌گیرد و دانش او را زیر سوال می‌برد. به عنوان مثال دو مورد زیر را در نظر بگیرید:

♦️ ثبت وجوه ﺩﺭﯾﺎﻓﺘﯽ بابت ﻭﺩﯾﻌﻪ ﯾﺎ ﭘﯿﺶﺩﺭﯾﺎﻓﺖ ﺍﺯ ﻣﺸﺘﺮﯼ به عنوان درآمد مجموعه؛ از آنجا که مجموعه متعهد است این وجوه را به صورت کالا یا خدمات به مشتری در زمان معین بازگرداند، ﺍﯾﻦ وجوه ﺩﺭﺁﻣﺪ نیستند؛ بلکه تا پیش از ارائه محصول نوعی ﺑﺪﻫﯽ محسوب می‌شوند.

♦️ ثبت کردن ﻫﻤﻪ‌ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺮﯾﺪ ﺗﺠﻬﯿﺰﺍﺕ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻫﺰﯾﻨﻪ؛ بعضی از حسابداران با توجه به تمایل یا تقاضای کارفرما از آنها برای افزایش هزینه‌ها به منظور فرار مالیاتی، اقدام به ثبت خرید تجهیزات بزرگ به عنوان هزینه می‌کنند؛ تا به نوعی از مالیات شرکت بکاهند. اما یک حسابدار حرفه ای می‌داند که وجه نقد خروجی بابت این خرید دارایی‌ها را نمی‌توان به عنوان هزینه ثبت کرد؛ بلکه ﻭﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﺯ یک ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺰﺍﯾﺎﯼ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﯼ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﺩﺩ. همچنین در صورتی که این گونه خریدها را به عنوان هزینه ثبت کنیم در هنگام رسیدگی به اسناد و مدارک شرکت، با مشکلات بزرگی برخورد خواهیم نمود.

توجه نمایید که حسابداری که مرتکب چنین اشتباهاتی شود، اطمینان کارفرما را به صورت کامل از دست خواهد داد.

از یک حسابدار حرفه ای چه انتظاری داشته باشیم؟

مدیران از حسابداران حرفه‌ای علاوه‌بر اجرای وظایف محوله به بهترین روش ممکن و آشنایی با مهارت های حرفه حسابداری انتظارات بالاتری دارند. برخی از این انتظارات عبارتند از:

رازداری

به جرات می‌توان گفت مهم‌ترین انتظار یک مدیر از یک حسابدار کارآزموده، رازداری و عدم افشای اطلاعات است. زیرا اطلاعات مالی هر کسب و کار جزء محرمانه‌ترین اطلاعات آن است. افشای این اطلاعات حتی برای نزدیک‌ترین افراد به مدیریت مجموعه نیز نادرست است. در صورت بروز مشکل برای مجموعه از این طریق، مدیرعامل می‌تواند در محاکم قضایی از حسابدار شکایت نماید.

آشنایی با ابزارهای رایج حسابداری

مدیران هر کسب و کار با دغدغه‌های بسیاری روبه‌رو هستند. از این رو انتظار دارند خیالشان از بابت حساب و کتاب مجموعه راحت باشد. آنها از حسابداران خود انتظار دارند با استفاده از ابزارهای حسابداری رایج و حتی‌الامکان ارزان قیمت مورد تایید سازمان مالیاتی، آشنا باشند؛ همچنین بتوانند گزارشات مورد نیاز مدیریت را تهیه و با زبان ساده تجزیه و تحلیل نمایند. از جمله این ابزارها می‌توان به نرم افزارهای حسابداری مناسب نوع فعالیت مجموعه اشاره نمود.

به روز بودن

حسابداری و مالیات دو موضوع پویا هستند؛ به این معنی که با تغییر شرایط اقتصادی و اتخاذ تصمیمات مدیریتی جدید، قوانین و بخشنامه‌های جدیدی در بخش مالیات و یا بیمه صادر می‌شود؛ گاهی این قوانین تغییراتی را در محاسبات حسابداری ایجاد می‌کند. نمونه این مسئله تعیین پایه حقوق و سقف معافیت مالیاتی سالیانه کارمندان است که به صورت سالیانه تجدید و مستلزم انجام محاسبات جدیدی است.

از یک حسابدار موفق انتظار می‌رود از آخرین تغییرات و اصلاحات قوانین حسابداری و مالیات و بیمه و همچنین قانون کار اطلاع داشته و آنها را مد نظر قرار دهد.

انجام به موقع تکالیف مالیاتی

در کنار وظایف عمومی هر حسابدار، از او انتظار می‌شود مهلت‌های قانونی انجام تکالیف مالیاتی را بداند؛ همچنین پیش از رسیدن به زمان مورد نظر، اسناد و مدارک مورد نیاز را آماده و مرتب نماید. در صورتی که انجام امور مالیاتی شرکت نیز برعهده او است، پیش از رسیدن به روزهای پایانی مهلت قانونی، اطلاعات درخواستی سازمان مالیاتی یا بیمه تامین اجتماعی را آماده و ارسال نماید.

صبر و حوصله

از یک حسابدار ماهر انتظار می‌رود که صبور و باحوصله باشد؛ این ویژگی به دو دلیل برای حسابداران اهمیت دارد:

1- لازمه شغل حسابداری و مدیریت انبوه اعداد و حساب‌ها و پیشگیری از اشتباه، صبر و تحمل زیاد است

2- گاهی پیش می‌آید که حسابدار علاوه‌بر انجام وظایف محوله در طول روز با انبوه خرده فرمایشات کارفرما مواجه می‌شود؛ در این شرایط صبر به حسابدار کمک می‌کند با آرامش و دقت کلیه موارد درخواستی را تهیه نموده موقعیت شغلی خود را تقویت نماید

خلاقیت

گاهی برای اجرای برخی امور روش‌های متفاوتی وجود دارد؛ حسابدار باید با بررسی کلیه روش‌ها کاربردی‌ترین، ساده‌ترین و کم هزینه‌ترین روش ممکن را انتخاب نماید.

اولین و مهم‌ترین معیار در انتخاب حسابدار، توانمندی‌های فنی و تکنیکی است

در استخدام حسابدار به چه نکاتی توجه کنیم؟

اگر به عنوان یک مدیر قصد استخدام حسابداری برای شرکت خود دارید بهتر است در زمان مصاحبه استخدامی حسابداری به موارد زیر توجه نمایید:

نظم ظاهری فرد: اشتباه نکنید منظور ما لزوما پوشیدن لباس‌های گران‌قیمت یا خیلی رسمی نیست؛ بلکه مرتب بودن ظاهری فرد مورد نظر است؛ لباس‌های تمیز، مرتب و مناسب با محل کار. فردی که در جلسه مصاحبه ظاهر نامرتبی دارد، قطعا در محل کار خود نیز به نظم اهمیتی نخواهد داد.

وقت شناسی: همان گونه که پیش‌تر اشاره شد، یکی از ویژگی‌های یک حسابدار حرفه‌ای مدیریت زمان است؛ حضور در زمان تعیین شده جهت مصاحبه می‌تواند نشان‌دهنده وقت شناسی و زمان‌بندی یک فرد باشد.

️مهارت‌های کلامی و گفتاری: هر فرد پیش از معرفی مهارت‌های فنی و تکنیکی خود با مهارت‌های کلامی و گفتاری به معرفی خود می‌پردازد. به رعایت ادب و حق تقدم در صحبت کردن متقاضی استخدام، دقت نمایید.

مهارت‌های فنی و تکنیکی: یکی از مهم‌ترین مواردی که در جلسه مصاحبه باید مورد بررسی قرار گیرد، مهارت‌های حسابداری و حل مسئله حسابدار است؛ این کار توسط حسابداران ارشد مجموعه و یا مدیران مالی انجام می‌شود.

اعتماد به نفس: یکی از مواردی که در اولیه مصاحبه کاری توجه مدیران را جلب می‌نماید، اعتماد یک حسابدار به توانمندی‌هایش است؛ این مسئله نشان از تسلط حسابدار بر حوزه کاری خود است.

کلام آخر

بدون شک یکی از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی عملکرد حسابداران در بخش مهارت‌های فنی و تکنیکی، آشنایی با قوانین حسابداری و مالیاتی و قوانین کار و تامین اجتماعی است. پس شما به عنوان یک حسابدار با کسب آموزش حسابداری و آموزش مالیات به شیوه اصولی و همچنین آشنایی و آموزش قانون کار و تامین اجتماعی می‌توانید بخش بزرگی از انتظارات مدیران یک مجموعه را برآورده نمایید. آموزش نوعی سرمایه گذاری بلندمدت است؛ این فرصت را از دست ندهید.

شناسایی کانون‌های بورس‌بازی

دنیای اقتصاد : صعود مداوم شاخص‌ها در ماه‌های اخیر منجر به تغییر سبک معامله‌گری در بورس شده؛ چنان که همزمان با تغییر طیف معامله‌گران تالار شیشه‌ای، معیارهای مربوط به نوع معاملات و گزینش سهام نیز به کلی دگرگون شده است. مطالعات میدانی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد: در دوره اخیر سنجش اندازه صف‌های خرید و فروش به مهم‌ترین سیگنال برای ورود و خروج سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. در این میان محاسبات آماری حاکی است: چهار گروه فرآورده‌های نفتی، محصولات چرمی، خودرو و ساخت قطعات و اطلاعات و ارتباطات، بیشترین سهام قفل، در صف خرید را داشته‌اند.

سبک تازه معامله

این روزها با افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه میان عموم سرمایه‌گذاران چه خرد و چه کلان، فضای معامله‌گری با تغییرات جدی مواجه شده است. نه تنها طیف جدیدی از صاحبان نقدینگی عمده معامله‌گران تالار شیشه‌ای را تشکیل می‌دهند، بلکه سبک معامله و گزینش سهام نیز تغییر کرده است به‌طوری که در کنار برخی گروه‌های کالامحور، سهام گروه‌های کوچک و عموما تک سهم بورس تهران نیز سودی حداکثری نصیب سهامداران خود کرده‌اند. این مهم نشان از تغییر رویکرد سهامداران تالار شیشه‌ای در گزینش سهام نیز دارد. از این رو به نظر می‌رسد در حال حاضر صف خرید و فروش به مهم‌ترین سیگنال برای ورود و خروج سرمایه‌گذاران تبدیل شده است و به بنیاد سهام توجه کمتری می‌شود. معضلی که البته مهم‌ترین عامل آن محدودیت‌های خودساخته بورس تهران همچون دامنه نوسان و البته جدیدتر معامله برخی سهام در خارج از ساعت رسمی بازار است.

طیف جدید؛ سبک جدید

از یک سال‌و‌نیم گذشته تا به امروز، احتمالا بسیاری از اهالی قدیمی بازار سهام درخواست‌های مشابهی از اطرافیان خود برای پیشنهاد خرید سهام داشته‌اند. تب خرید سهام یا به قول برخی تازه‌واردها «بورس» در بین توده‌های مردم آنچنان شدت یافته که برخی حتی پس از کسب سودهای چشمگیر روی سرمایه‌های خرد خود در کوتاه‌ترین زمان ممکن که پیش از این در مخیله نمی‌گنجید، به فکر فروش خانه و دارایی‌های خود و افزایش سرمایه در بازار سهام افتاده‌اند. این وضعیت در زمانی در حال رخ دادن است که طیف گسترده‌ای از تحلیلگران از رشد یکپارچه و سریع شاخص‌های سهام ابراز نگرانی کرده‌اند. یعنی همزمان که قدیمی‌ها و ریش‌‌سفیدهای بازار سهام با ترس و اضطراب معاملات را دنبال می‌کنند، تازه‌واردها به مشارکت گسترده خود در خرید ادامه می‌دهند و احتمالا به سودهای قابل اعتنایی نیز در این مدت دست یافته‌اند. از این رو نه تنها طیف معامله‌گران تالار شیشه‌ای تغییر کرده، بلکه نوع معاملات و گزینش سهام نیز به خودی خود دگرگون شده است. از این رو می‌توان نتیجه گرفت داشتن آمار و اطلاعات مربوط به بنگاه‌های اقتصادی به خودی خود در تعیین ارزش اهمیت ندارد، بلکه این تفسیر گوناگون اطلاعات از سوی عاملان اقتصادی موجود در هر بازار و برداشت‌های متفاوت از روند آینده است که همواره باعث پویایی بازارها می‌شود. حتی اگر این نوع نگاه‌ها نادرست باشند. بورس این روزها نشان داده بورس‌بازان با توجه به میزان ریسکی که تحمل می‌کنند، پاداشی تحت عنوان سود دریافت خواهند کرد.

صف‌نشینان بورس 99

بررسی صنایع 38 گانه بورس از ابتدای امسال تاکنون نشان از قرار گرفتن گروه محصولات چرمی با رشد 717 درصدی در صدر دیگر صنایع بازار دارد. این گروه از تک‌سهم «وملی» تشکیل شده و بر اساس آمار از 86 روز معاملاتی سپری شده از سال جاری، 45 روز یعنی بیش از نیمی از روزهای کاری را در صف خرید سپری کرده است و در مقابل کمتر از یک هفته گرفتار صف فروش شده است. در این میان برای اثبات تغییر ذائقه معاملاتی سهامداران نگاهی به نسبت گردش نقدینگی در این صنعت خالی از لطف نیست. نسبت گردش نقدینگی یا گردش معاملات (turnover ratio) یکی از معروف‌ترین نسبت‌های مزبور است. این نسبت را می‌توان از تقسیم جمع ارزش کل معاملات بر متوسط ارزش کل بازار آن در یک دوره زمانی خاص محاسبه کرد. تفسیر نسبت گردش نقدینگی از این قرار است که اگر این رقم ۱۰۰درصد باشد، یعنی در بازه مشخص مورد بررسی، تمامی سهام معامله‌شده در بازار حداقل یک‌بار دست به دست شده‌اند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد گروه تک سهم محصولات چرمی که لقب برنده بورس تهران از ابتدای سال 99 تاکنون را نیز یدک می‌کشد، از نسبت گردش نقدینگی 48 درصد برخوردار است. به عبارتی نیمی از سهام این شرکت در 86 روز گذشته یک‌بار به‌طور کامل دست‌به‌دست شده است. این متغیر از آنجا حائز اهمیت است که نگاهی نیز به معاملات سال‌های گذشته این گروه بیندازیم. جایی که نسبت مذکور برای گروه محصولات چرمی عموما کمتر از 10 درصد بود و حال به سبب تغییر ذائقه معامله‌گری شاهد افزایش دادوستدها در این‌گونه سهام هستیم. در این میان اما گروه‌های ارزنده و بنیادمحور نیز یافت می‌شوند. گروه فرآورد‌ه‌های نفتی در حالی از ابتدای سال تاکنون با رشد 500 درصد شاخص همراه شده است که میانگین قیمت سهام زیرمجموعه این گروه 82 درصد از روزهای معاملاتی خود را در محدوده مثبت سپری کرده‌اند. «شپنا» را شاید بتوان پرسودترین سهام این گروه در سال 99 نامید که 48 روز معاملاتی از سال 99 را با صف طولانی خرید پشت سر گذاشته است و 12 روز کاری نیز گرفتار صف فروش شد.

و اما خودرویی‌ها. گروه پرحاشیه بورس تهران که با وجود زیان‌ده بودن اما همچنان در مرکز توجه بورس‌بازان قرار دارند. این گروه در سال جاری توانسته با بازده 708‌درصدی رتبه دوم را به خود اختصاص دهند. دو غول خودروساز یعنی سایپا و ایران‌خودرو بیشترین روزهای معاملاتی خود را در سال جدید در صف خرید سپری کرده‌اند. از این رو «خساپا» 33 روز از 47 روز کاری و «خودرو» 37 روز از 43 روز کاری خود را در سقف قیمتی روزانه با تقاضای حتی چند میلیارد سهمی پشت سر گذاشتند. البته ضعف هسته معاملاتی باعث شد تا معاملات این دو شرکت عموما در ساعات خارج از زمان رسمی بازار و به دور از هیجانات معاملاتی دنبال شود که این مهم نیز در صف‌نشینی این دو خودروساز بی‌تاثیر نبود. دیگر گروهی که در سال جاری با بیشترین تعداد صف خرید همراه بود نیز یکی از صنایع تک‌سهم بازار است. گروه اطلاعات و ارتباطات با تک‌سهم «های‌وب» 25 روز معاملاتی از سال جاری را در صف خرید سپری کرده و در مقابل 5 روز نیز گرفتار صف فروش شد. نسبت گردش نقدینگی در این گروه 70 درصد است که نشان می‌دهد از ابتدای سال تاکنون دست به دست شدن 70 درصد سهام این شرکت بوده‌ایم. «های‌وب» در سال جاری با رشد بیش از 300 درصدی قیمت همراه شده است. دیگر گروه‌های کوچک بازار نیز در سال جاری وضعیت مشابهی را تجربه کردند.

اطلاعات تازه از پرونده شبهه‌ناک کنکور

کبنا ؛«دعوت از داوطلبانی که ثبت‌نام آنها در دانشگاه‌ها قطعی بوده و پس از ثبت‌نام به ایشان دانشجو اطلاق می‌شود توسط سازمان سنجش آموزش کشور به منظور اخذ امتحان مجدد دارای اشکال بوده و با نظر کمیسیون به عنوان طرز کار غلط سازمان سنجش آموزش کشور احراز شد. در همین راستا لازم است: رویه غلط مذکور، متوقف و دعوت‌های قبلی از دانشجویان نیز کان لم یکن اعلام شود»؛ پیش از آنکه به بررسی این چند جمله از یک گزارش رسمی مجلس شورای اسلامی بپردازیم، واکنش‌ها به یک گزارش را بررسی کنیم: گزارش روز پنجشنبه ۹ تیر ۱۴۰۱ با تیتر «قبول‌شدگان شبهه‌ناک» با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شد، ريیس کنونی سازمان سنجش آموزش کشور این گزارش را سیاسی خواند و تلویحا محتوای آن را رد کرد، یک نماینده مجلس هم انتشار چنین گزارشی را به گرایش سیاسی روزنامه «اعتماد» نسبت داد، اما در سمت دیگر، روزنامه اصولگرای «رسالت» در سرمقاله خود خواستار عذرخواهی و استعفای ريیس سازمان سنجش شد و کاربران فراوانی هم در شبکه‌های اجتماعی خواستار بررسی دوباره این پرونده و برخورد با متخلفان شدند. اگرچه واکنش‌های دسته دوم در راستای خواسته «اعتماد» از انتشار این گزارش یعنی برخورد با متخلفان و برقراری عدالت بود، اما به نظر می‌آید دسته اول که این گزارش را سیاسی خواندند، گزارش رسمی کمیسیون اصل 90 درباره این موضوع را نخوانده‌اند یا دست‌کم هنگام اظهارنظر این گزارش را در خاطر نداشتند. به چند جمله نخستین این متن برگردیم که بخش پایانی «گزارش کمیسیون اصل 90 قانون اساسی در مورد رسیدگی به شکایت عده کثیری از داوطلبان و دانشجویان پذیرفته شده در آزمون‌های سراسری ورودی به دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کنکور» است؛ این گزارش در تاریخ سه‌شنبه 30 فروردین همین امسال و از سوی سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ در صحن مجلس قرائت شد و متن آن هم در خبرگزاری خانه ملت و مرکز پژوهش‌های مجلس در دسترس همگان است. آنچه گزارش مفصل روزنامه «اعتماد» براساس روایات منابع معتبر و گزارش‌های میدانی بیان کرد، به‌طور خلاصه در همین چند خط هم آمده‌ است. به عبارت دیگر یکی از نکات گزارش منتشر شده این است که مجلس شورای اسلامی ضمن مخالفت با برگزاری امتحان مجدد از سوی افراد با کارنامه «شبهه‌ناک» خواستار بازگشت این افراد به دانشگاه شده ‌است؛ به جملات بالا و جمع‌بندی گزارش رسمی کمیسیون اصل 90 برگردیم، آیا محتوای گزارش «اعتماد» با آنچه گزارش رسمی کمیسیون اصول 90 می‌گوید، یکی نیست؟ فارغ از این مقایسه اما یکی از اعضای این کمیسیون هم در گفت‌و‌گو با «اعتماد» اطلاعاتی از روند بررسی این پرونده ارائه می‌دهد که در ادامه این گفت‌و‌گو به‌طور کامل می‌آید. با این همه اما خبرنگار «اعتماد» به اطلاعات تازه‌ای درباره این پرونده دست ‌یافته که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
واکنش «سیاسی» به گزارشی غیرسیاسی؛ مردم تخلفات را گزارش ندهند؟
یکی از واکنش‌های پرتکرار به گزارش‌ها در خصوص تخلفات کنکور، سخنان ريیس سازمان سنجش بود، که «عبدالرسول پورعباس» در حاشیه بازدید از کنکور سراسری تجربی سال ۱۴۰۱ در دانشگاه شهید بهشتی و در جمع خبرنگاران مطرح کرد. نخست ببینیم ريیس کنونی سازمان سنجش دقیقا چه گفت؛ براساس خبر خبرگزاری باشگاه خبرنگار جوان، «پورعباس، ريیس سازمان سنجش در واکنش به برخی مطالبی که درباره بازگشت متخلفان کنکور سال‌های گذشته به دانشکده های پزشکی گفت: این افراد جوانان کشور هستند به آنها نگوییم متخلف بهتر است. سازمان سنجش در گذشته به آزمون برخی افراد شبهه وارد کرده بود. این اتفاق در آخرین روزهای دولت قبل اتفاق افتاده بود. ريیس سازمان سنجش اظهار داشت: مشاهده شد که ۲ تا ۳ هزار نفر درگیر این موضوع شده بودند. آزمون آنها شبهه‌ناک اعلام شده بود. منطق حکم می کند در آزمونی که ۲ تا ۳ هزار نفر مشکل داشته باشند آزمون مشکل دارد. من به همه پاسخگو هستم و وجدانم هم راحت است و در این مورد پاسخ می‌دهم.» او البته مورد مهم دیگری را هم درباره یکی از سامانه‌های مهم سازمان سنجش مطرح کرد: «او یادآور شد: پیش از این یک سامانه ای به اسم اعلام تخلف ایجاد شده بود که ما آن را تعطیل کردیم. در این سامانه تعداد زیادی موارد گزارش مردمی بود که به طور مثال فردی با فلان رتبه قبل از آزمون سوالات را خریده است. ما در مرحله اول گفتیم این گزارش کجا راستی‌آزمایی شده و گفتند هیچ جا. تعداد خیلی از این موارد بدون راستی‌آزمایی و تایید نهادهای معتبر بودند که پرونده آنها را مختومه کردیم. طبق قانون ۴ ماه وقت داریم فرد متخلف را تعیین تکلیف کنیم و بعد از این مدت متعرض کسی نخواهیم بود.» از جمله پایانی ريیس کنونی سازمان سنجش آموزش کشور آغاز کنیم؛ خوب است آقای پورعباس توضیح دهند که آیا در دوره پیشین ریاست ایشان بر سازمان سنجش هم چنین نظری داشتند؟ آیا در آن دوره بارها از دانشجویان مشکوک امتحان مجدد گرفته نشد؟ علاوه ‌بر این، بحث دقیقا به همین ۴ ماه هم برمی‌گردد؛ سازمان سنجش پیش‌تر بارها اعلام کرده ‌بود که در هر مرحله تقلب یا تخلف فرد محرز شود، قبولی آن فرد زیرسوال می‌رود و صدها مورد از چنین روندی هم وجود دارد. شاید بهتر باشد در این موضوع که بحثی کاملا حقوقی است، حقوقدانان سازمان سنجش پاسخ دهند؛ آنچه پیش‌تر حقوقدانان سازمان سنجش بیان کردند، این است که براساس قانون هرگاه تخلف فرد محرز شود قبولی او در کنکور نیازمند بررسی مجدد است و اعضای کمیته بدوی این سازمان حتی براساس گزارش کمیسیون اصل نود، همچنان چنین نظری دارد. مورد دیگر اما حذف سامانه‌ای اعلام گزارش‌های مردمی است؛ به روایت آمار رسمی سازمان سنجش، این سامانه تاکنون نقش فراوانی در کشف و پیگیری تقلب‌ها داشته ‌است؛ البته اگر سخنان روسای پیشین سازمان سنجش را معیار قرار دهیم، هیچ‌گاه معیار فقط گزارش مردمی نبوده، بلکه این گزارش‌ها زمینه را براي بررسی بیشتر و صحت‌سنجی آماده کرده است.
ضرورت شفافیت سنجش درباره پرونده خبرساز
شاید جالب باشد بدانیم آنچه گزارش «اعتماد» به صورت میدانی و در گفت‌و‌گو با راویان و منابع میدانی مطرح کرده‌ بود، در گزارش رسمی کمیسیون اصل نود هم آمده است؛ خلاصه این گزارش به این صورت است که اعضای این کمیسیون از ريیس پیشین سازمان سنجش خواسته‌اند که درباره پرونده افراد با کارنامه «شبهه‌ناک» و شیوه برخورد توضیح دهد که ريیس وقت سازمان سنجش هم در نامه‌ای با اشاره به قوانین، امتحان مجدد از افراد مشکوک را یک اصل رایج و قانونی اعلام می‌کند، اما مجلس این توضیح را نمی‌پذیرد. در گزارش رسمی کمیسیون اصل نود آمده است: «ریاست وقت سازمان سنجش آموزش کشور ضمن تاخیر غیرقانونی در ارائه پاسخ به کمیسیون اصل نود در تاریخ ۵/ ۸/ ۱۴۰۰ دلايل خود در خصوص اقدام مورد شکایت و به عنوان نمونه در یکی از مصادیق به شرح زیر اعلام كرد: قانون رسیدگی به تخلفات و جرايم در آزمون‌های سراسری در جلسه روز چهارشنبه مورخ ۶/ معیارهای سنجش کارنامه معاملاتی ۷/ ۱۳۸۴ مجلس محترم شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۰/ ۷/ ۱۳۸۴ به تایید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره ۴۴۲۷۹ مورخ ۱۶/ ۸/ ۱۳۸۴ دفتر محترم ریاست جمهوری جهت اجرا به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ شده است.» به‌طور خلاصه سازمان سنجش در پاسخ به درخواست مجلس، نخست به موارد قانونی که بر اساس آن رفتار می‌کند، اشاره کرد و در مرحله بعد هم سراغ معیار تشخیص افراد با کارنامه شبهه‌ناک رفت: «ملاحظه سوابق تحصیلی ضعیف و مقایسه آن با نمرات و رتبه اکتسابی وی در آزمون سراسری سال ۱۳۹۹ و تفاوت فاحش بین سوابق تحصیلی و نمرات آزمون اکتسابی با سال‌های قبل و نیز مشابهت غیرمتعارف پاسخنامه امتحانی وی با پاسخنامه داوطلبان دیگر.» سازمان سنجش در ادامه پاسخ خود به مجلس نوشت که با رای کمیته بدوی از افراد با چنین کارنامه‌ای باید از دروسی مشخص امتحان مجدد گرفته شود؛ روند این امتحان هم به این صورت است که از حدود سه ماه قبل به داوطلب تاریخ آزمون و دروسی که باید امتحان دهد، اعلام می‌شود. علاوه ‌بر این، داوطلب اگر حدود ۴۰درصد نمره پیشین خود را کسب کند قبولی او تایید خواهد شد؛ معیاری که به نظر بسیار منطقی و تا اندازه‌ای آسان هم به نظر می‌آید. با این توضیحات به نظر می‌آید، ضروری است که سازمان سنجش آموزش کشور به طور شفاف روند طی شده را اعلام کند و مشخصا توضیح دهد که کدام بخش از گزارش «اعتماد» نادرست یا حاوی اطلاعات خلاف واقع است. علاوه ‌بر این و براساس اطلاعات رسیده به خبرنگار «اعتماد» وضعیت این حدود ۶۰۰ نفر دانشجو با کارنامه «شبهه‌ناک» به‌گونه‌ای بوده که نزدیک به ۱۰۰ نفر از آنها حتی در کنکور مجدد هم با موبایل یا وسایل الکترونیکی شرکت کنند که همین موضوع به خوبی شرایط و صلاحیت علمی برخی از این افراد را نشان می‌دهد.
از خبرسازی کنکور تازه تا درخواست استعفای ريیس سنجش از سوی روزنامه اصولگرا
واکنش‌ها به شیوه برخورد با داوطلبان یا دانشجویان با کارنامه مشکوک و همچنین شیوه برگزاری و امنیت کنکور تازه اما با واکنش‌هایی از سوی رسانه‌های اصولگرا هم همراه بوده است؛ در تازه‌ترین مورد روزنامه اصولگرای رسالت در سرمقاله خود خواستار استعفای ريیس سازمان سنجش شد و روزنامه فرهیختگان هم از تخلف آشکار در شیوه برگزاری کنکور امسال خبر داد. در سرمقاله روزنامه رسالت، دقیقا به مواردی اشاره شده که ريیس کنونی سنجش با جدیت و افتخار از حذف آنها سخن می‌گوید. به عنوان مثال در این یادداشت آمده است: «سازمان سنجش آموزش کشور، قانونا اجازه دارد تا پس از برگزاری کنکور، موارد مشکوک را دعوت به آزمون مجدد کرده و مورد ارزیابی قرار دهد. این یعنی هنوز روال سنجش تمام نشده ‌و می‌توان در برابر تخلفات احتمالی ایستاد. غیر از کسانی که نتیجه کنکورشان با نتایج امتحان نهایی همخوان نیست، باید سازمان سنجش امکانی را فراهم کند تا از طریق سایت رسمی سازمان یا تلفن گویا، مردم اعتراضات خود یا موارد مشکوکی که سراغ دارند را گزارش دهند که مورد رسیدگی واقع شود.» در ادامه این سرمقاله با اشاره به گزارش روزنامه «اعتماد» آمده است: «چند روز پیش برخی همکاران رسانه‌ای ما گزارشی منتشر کرده‌اند که حاکی از تقلب در کنکور ۱۴۰۰ در چند شهرستان کوچک است. موارد گزارش ‌شده، حتی اگر در حال تحصیل در رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی باشند، باید فورا مورد بررسی و ارزیابی مجدد قرار گیرند و اگر تخلف محرز شد، نه‌تنها اخراج شوند، بلکه بنا بر قانون تا ۱۰ سال از شرکت در آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها محروم شوند. به ‌علاوه چنانچه تخلف احراز شد، افراد دخیل نیز باید محاکمه و مجازات شوند. ريیس سازمان سنجش فورا عذرخواهی کرده و استعفا دهد.»