استفاده از سازوکار فروش تعهدی در بازار سهام رسماً آغاز شد
برای نخستین بار در تاریخ بازار سرمایه کشور، ابزار فروش تعهدی بر روی ۵ نماد بورسی و ۳ نماد فرابورسی با هدف افزایش نقدشوندگی سهام آغاز به کار کرد.
مراسم رونمایی از سازوکار فروش تعهدی روز گذشته (۴ اسفند) با حضور علی صحرایی مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران، حسن امیری معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و امیر هامونی مدیر عامل فرابورس به‌صورت آنلاین در سالن آمفی تئاتر ساختمان جدید شرکت بورس برگزار شد.
در ابتدای این مراسم علی صحرایی ضمن تشکر از حضار محترم با اشاره به لغو مراسم حضوری به دلیل شرایط موجود و حفظ رعایت سلامت و بهداشت شهروندان و اجرای مراسم به صورت نمادین در فضای مجازی گفت: سازوکار فروش تعهدی در راستای سلسله ابزارهای نوین بازار سرمایه که بورس تهران هم در آن مشارکت داشته شروع شده است، چنانچه در سال گذشته ابزار آتی سبد سهام و کارکرد آتی شاخص را داشتیم و در سال قبل از آن اختیار معاملات راه اندازی شد و امسال هم ابزار فروش تعهدی را به بازار سرمایه اضافه می‌کنیم که با اضافه شدن این ابزار جعبه ابزارهای کلاسیک بازار سرمایه کامل خواهد شد.
مدیر عامل بورس اوراق بهادار تهران افزود: لازم می‌دانم که از تمام اهالی بازار سرمایه و خارج از بازار سرمایه که در فراهم آوردن این ساز و کار و بستر مقرراتی آن کمک و اهتمام ویژه داشته اند تشکر کنم و به ویژه از شخص ریاست محترم و اعضای هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار که ضمن طرح و پیشنهاد ایده ساز و کار فروش تعهدی، بستر لازم مقرراتی را برای اجرای آن فراهم کردند، همچنین تشکری ویژه از اعضای محترم کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار دارم که پویایی فقه شیعه را در این ابزار به نمایش گذاشتند.
صحرایی ضمن قدردانی از حوزه‌های مختلف برای اجرایی و عملیاتی شدن این ابزار در بازار سرمایه گفت: سازوکار فروش تعهدی که در دنیا به نام فروش استقراضی یا Short Selling شناخته شده است و در بیشتر بورسهای دنیا به جز منطقه ما مورد استفاده قرار می‌گیرد، معاملات آن در بورس‌هایی مانند بورس شن زن که ۸۰۰ نماد از ۲۰۰۰ نماد آن از عملیات فروش استقراضی استفاده کرده و در سال ۲۰۱۸ بنا بر آمار‌های ارائه شده ۱۶ درصد معاملات بورس شن زن از طریق سازوکار فروش استقراضی انجام شده، همچنین در بورسهای تایلند و بخصوص ژاپن که در سال ۲۰۲۰ پنج درصد معاملات از طریق همین سازوکار انجام شده است.
صحرایی ادامه داد: عمده تفاوت موجود این ابزار با دیگر ابزارهای مالی در این است که تاکنون در بازار سرمایه ایران از محل افزایش قیمت دارایی‌های مالی سرمایه‌گذاران منتفع می‌شدند و حال با سازوکار فروش تعهدی علاوه بر پوشش ریسک، امکان انتقاع و سودآوری از محل ریزش قیمت سهام و دارایی مالی موردنظر نیز که تحت این سازوکار است، وجود دارد.
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس نیز در مراسم رونمایی از ابزار فروش تعهدی با اشاره اینکه از مهمترین اهداف راه‌اندازی ابزار فروش تعهدی، بهبود وضعیت نقدشوندگی سهام در بازار سرمایه کشور است، گفت: در حال حاضر موقعیت بسیار مناسبی در بازار سهام تشکیل شده و شرکت‌ها باید از این فرصت در جهت دستیابی به سودآوری بیشتری استفاده کنند.
حسن امیری اضافه کرد: در این میان یکی از مهمترین موارد این است که شرکت‌هایی که در گذشته عرضه اولیه سهام داشتند، مجدد اقدام به عرضه اولیه سهام خود کنند. به این ترتیب نقدشوندگی سهم افزایش خواهد یافت و هم کرسی هیات مدیره در شرکت حفظ می‌شود.
وی در ادامه افزود: در حال حاضر شاهد ورود نقدینگی جدید و مناسبی به بازار هستیم. نکته مهم در این میان این است که شرکت‌ها و سهامداران عمده از فرصت ایجاد شده استفاده کنند و شرکت‌ها را توانمند کنند.
این مقام مسئول در ادامه یکی از راهکار‌های مناسب را افزایش سرمایه عنوان کرد و افزود: با توجه به نقدینگی موجود در بازار افزایش سرمایه شرکت‌ها صورت گیرد و شاهد تداوم سودآوری شرکت‌ها باشیم. به عبارت دقیق‌تر بحث افزایش سرمایه امکان خوبی برای تداوم سودآوری و افزایش سودآوری شرکت‌ها به دنبال دارد.
امیری ادامه داد: در این راستا افزایش سرمایه از طریق سلب حق‌تقدم و صرف سهام یکی از مهمترین موارد خواهد بود. برای عملیاتی شدن این موضوع در یک ماه گذشته جلساتی برگزار شدو برخی شرکت‌ها اعلام آمادگی برای استفاده از این نوع افزایش سرمایه دارند. این امر سبب می‌شود تا منابع به‌طور مستقیم به شرکت‌ها تزریق شود و به تبع منابع خوبی و به سرعت وارد شرکت‌ها خواهد شد.
امیری افزایش سهام شناوری از یکی دیگر از موارد عنوان کرد و افزود: فرصت ایجاد شده سبب خواهد شد شرکت‌ها تعهد خود را در زمینه افزایش سهام شناوری و رسیدن به حد نصاب‌ها رعایت کنند.
وی در ادامه عرضه اولیه مجدد شرکت‌ها را نیز مدنظر قرار داد و گفت: همچنین شرکت‌های فعال در بازار میتوانند از این امکان هم استفاده کنند که بازهم عرضه اولیه مجدد داشته باشند. به‌طوری‌که بنگاه‌هایی که قبلاً عرضه اولیه شدند با روش بوک بیلدینگ مجدد عرضه شوند. این امر سبب می‌شود تا هم کرسی هیات مدیره حفظ شود و هم میزان سهام شناوری شرکت‌ها افزایش یابد.
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس در ادامه با اشاره به اینکه سازمان بورس همواره ۲ کارکرد مهم را در طراحی و راه‌اندازی ابزارها از جمله افزایش شفافیت و بهبود نقدشوندگی را مد نظر دارد؛ در زمینه شفافیت طی دو سال گذشته با همکاری ناشران، اطلاع‌رسانی به‌موقع، بسیار بهتر شده است، اما از آنجا که شفافیت حد و مرز ندارد تلاش داریم علاوه بر انتشار به موقع اطلاعات روی کیفیت گزارش‌دهی نیز کار کنیم و از برنامه‌های سال آینده سازمان بورس تمرکز روی این موضوع است.
وی افزود: در خصوص نقدشوندگی نیز با اصلاحاتی که طی سال‌های گذشته در دستورالعمل‌ها اتفاق افتاده است روند بسته و بازگشایی نمادها بهبود یافته و شاهد توقف طولانی‌مدت نمادها نیستیم. با فروش تعهدی وضعیت مناسب‌تری در زمینه نقدشوندگی خواهیم داشت.
به گفته امیری، در حال حاضر هدف از آغاز به کار این ابزار با ۸ نماد این است که هم سرمایه‌گذاران با این روش آشنا شوند و هم اصلاحات لازم روی فروش تعهدی به مرور انجام شود.
مدیرعامل فرابورس ایران نیز در این مراسم در زمینه آغاز به کار فروش تعهدی در بازار سهام گفت: ابزارهای مالی اسلامی طی چندین سال توسط ارکان بازار سرمایه راه اندازی شده و به رونق رسیده و جزو ابزارهای تمدن ساز قرار گرفته است.
امیر هامونی اضافه کرد: حال امروز شاهد آغاز به کار یکی از جدیدترین این ابزار یعنی فروش تعهدی هستیم. یکی از ویژگی‌های ابزارها فروش تعهدی این است که تنها مختص سهم نیست بلکه اوراق را نیز شامل می‌شود.
به گفته این مقام مسئول، این ابزار می‌تواند ابزاری مناسب در زمینه پیش بینی روند‌های افزایش نرخ سود در بازار بین بانکی، بازار صکوک درنظر گرفته شود و به عنوان ابزاری مناسب در کمک به صندوق‌های سرمایه گذاری باشد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه تلاش شد که نمادی از بازار پایه نیز در این ابزار قرار گیرد، گفت: در بازار پایه هم این فرصت را داریم تا از این ابزار استفاده شود و به زودی نمادی از بازار پایه به این فهرست اضافه خواهد شد.
فروش استقراضی چیست؟
در سال‌های اخیر بازار بورس رشد فزاینده‌ای داشته و سعی می‌شود با استفاده از تکنیک‌هایی رشد این بازار را بیشتر کرد. یکی از مواردی که می‌تواند باعث پویایی بیشتر بازار بورس شود فروش تعهدی سهام است. به فروش تعهدی سهام، Short selling یا فروش استقراضی نیز میتوان گفت. اگر بخواهیم یک توضیح کلی درباره فروش تعهدی بدهیم میتوان اینطور بیان کرد که سرمایه‌گذاران به کمک فروش تعهدی میتوانند از افت قیمت سهام نیز سود ببرن.
فروش استقراضی یا تعهدی چیست:
فروش استقراضی یکی از سازوکارهای رایج در بازارهای مالی دنیا است که با استفاده از آن سرمایه‌گذار اقدام به قرض گرفتن سهام و فروش آن در بازار می‌کند به این امید که در آینده آن سهم را با قیمت پایین‌تری خریداری نماید و بازگرداند. در واقع فروش استقراضی به فروش اوراق بهاداری اطلاق می‌شود که فروشنده، مالک آن نیست بلکه با توجه به پیش‌بینی خود درباره افزایش قیمت، آن را به منظور فروش قرض می‌گیرد و تعهد می‌کند پس از فروش، اوراق را خریداری کرده و آن را به مالک بازگرداند. این عملیات با سه هدف عمده کسب سود در صورت کاهش قیمت، پوشش ریسک کاهش قیمت سهام و افزایش نقدشوندگی بازار از طریق بازارگردانی انجام می‌شود. یکی از موارد مهم خرید و فروش تعهدی این است که شرایط این معاملات باید بین طرفین کاملا مشخص شود و هر دو طرف به تعهدات خود پایبند باشند.
سازوکار فروش استقراضی بدین ترتیب است که سرمایه‌گذار تعدادی سهم را از کارگزاری قرض می‌کند، سپس آنها را می‌فروشد. پس از مدتی به همان تعدادی که قرض کرده بود، سهام را خریده بازپس می‌دهد. بدین منظور باید سرمایه‌گذار مبلغی را به عنوان ودیعه در اختیار کارگزار قرار دهد تا در صورت عدم تحقق پیش‌بینی او مبنی بر کاهش قیمت یا در صورتی که به هر دلیل نتواند سهام را برگرداند، کارگزار بتواند از محل حساب ودیعه برداشت کند.
سه دلیل مهم برای استفاده از فروش استقراضی:
۱- کسب سود در صورت افت قیمت: سرمایه‌گذاری پیش‌بینی می‌کند قیمت سهم خاصی در آینده کاهش می‌یابد و قصد دارد با استفاده از ساز و کار فروش استقراضی از کاهش قیمت سهم سود کسب کند به این منظور وارد بازار سهام شده و سهام یاد شده را از دارنده آن قرض گرفته و در بازار می‌فروشد. اگر قیمت سهم مطابق انتظار سرمایه گذار کاهش یابد سرمایه‌گذار سهم را با قیمت کمتری خریداری کرده و به مالک اولیه باز می گرداند و از اختلاف قیمت فروش و خرید سود می‌برد.
۲- پوشش ریسک افت قیمت سهام: در این مورد سهامداری که یک سهم معین را در اختیار دارد به منظور دور ماندن در برابر کاهش قیمت آن سهم در آینده به فروش استقراضی همان تعداد و همان نسخه اقدام می‌کند بنابراین در صورت کاهش قیمت سهم در آینده سهامدار توانسته زیان ناشی از کاهش قیمت سهم را پوشش دهد بدون اینکه مجبور باشد سهام خود را بفروشد.
۳- بازارگردانی: زمانی که برای سهم یا اوراق بهادار خاصی تقاضا بیش از عرضه باشد این فزونی تقاضا باعث ایجاد صف خرید می‌شود بنابراین میتوان با قرض گرفتن سهام از طریق ساز و کار فروش استقراضی و عرضه آن در بازار علاوه بر حل مشکل فزونی تقاضا به افزایش نقدشوندگی بازار نیز کمک کرد. این مورد توسط بازارگردانان به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد.
کدام سهم ها برای خرید و فروش استقراضی مناسب تر هستند:
- شرکت‌های کوچکی که توسط سرمایه‌گذاران به‌سرعت سرمایه‌شان افزایش یافته است، به‌ویژه شرکت‌هایی که ارزش آنها به‌سختی تعیین می‌شود.
- شرکت‌هایی که نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E) آنها بالاتر از آن است که بتواند با سرعت رشد آنها توجیه شود.
- شرکت‌هایی که در حال ورود به رقابت‌های جدید هستند و شرکت‌هایی که امور مالی ضعیفی دارند .
- شرکت‌هایی که فقط بر یک محصول خاص متمرکز هستند.
مزایای فروش استقراضی در بورس :
- می‌تواند حجم معاملاتی که در بازار بورس انجام می‌شود را افزایش دهد و در نتیجه رشد و کارایی بازار بورس بیشتر خواهد شد.
- افرادی که سهامدار عمده هستند و به صورت سالانه از سهام خود سود کسب می‌کنند میتوانند با این روش میزان سود کسب شده خود را افزایش دهند.
- خرید و فروش تعهدی در واقع بازار بورس را به بازاری دو طرفه تبدیل می‌کند که باعث بالا رفتن کیفیت بازار می‌شود.
فرایند معاملات در فروش ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ استقراضی:
در این فرآیند مالکی که قصد دارد سهام خود را به صورت فروش تعهدی یا همان قرضی بفروشد باید این سهام را در سامانه تامین قرار دهد.مالک پس از آنکه به سامانه وارد شد باید حداکثر تعداد سهامی که می‌خواهد بفروشد را مشخص کند و دوره تنفس را نیز مشخص کند.در اینجا لازم است توضیح دهیم دوره تنفس به مدت زمانی گفته می‌شود که مالک حق ندارد درخواست تسویه نهایی فروش تعهدی بدهد. علاوه بر این، مالک تعیین می‌کند که وجه حاصل از فروش تعهدی به صورت سپرده بانکی سرمایه گذاری شود یا به صورت صندوق‌های قابل معامله.در آخر مالک یک نرخ تشویقی تعیین می‌کند.هدف از تعیین نرخ تشویقی این است که متقاضی برای خرید تعهدی سهام جذب شود.
کسی که سهام را به صورت قرضی از مالک می‌خرد و به فروش می‌رساند تعهد دارد که سهام را مجددا از بازار بخرد و به مالک برگرداند.در فرآیند خرید مجدد ممکن است قیمت سهام بر خلاف انتظار متقاضی، بالا رفته باشد.طبیعی است که در این صورت متقاضی تمایلی ندارد سهام را با قیمت بالاتر بخرد زیرا ضرر می‌کند اما مالک سهام خود را می‌خواهد.به همین خاطر است که فرد باید با دانش کافی وارد معاملات فروش تعهدی شود.برای اینکه متقاضی در این حالت به تعهد خود پایبند باشد وجه تضمین در نظر گرفته شده است.وجه تضمین در واقع درصدی از ارزش قرارداد است که باید در حساب متقاضی وجود داشته باشد. وجه تضمین در بورس به صورت روزانه تعیین می‌شود و بخش اعظمی از این مقدار باید در حساب متقاضی وجود داشته باشد و اگر اینطور نباشد بورس زمان مشخصی برای متقاضی تعریف می‌کند و او باید در زمان مشخص شده حساب خود را شارژ کند.همانطور که گفته شد متقاضی مدت زمان مشخصی فرصت دارد که سهامی که به صورت قرضی خرید و فروش کرده را به مالک اصلی سهام بازگرداند.
به دو روش می توان تسویه سهام قرض گرفته شده را انجام داد:
- قبل از رسیدن سر رسید.
- در زمان سر رسید.
نتیجه گیری:
فروش استقراضی در بازار های سرمایه دنیا وجود دارد اما در ایران چند سال هست که ورود کرده است.این بازار مالی در ایران جهت حمایت از بازار سرمایه است. به این معنا که سرمایه گذار هم از افت سهم بتواند بازدهی و یا سود دریافت کند.همین امر باعث می شود بازار سرمایه پویا باشد.اما باید به این نکته اشاره کرد که فروش تعهدی یا استقراضی ریسک های خود را هم دارد و باید با بررسی کامل از این ابزار مالی استفاده کرد.
فروش استقراضی یا Short Selling چیست؟
در بورس ایران علی‌رغم تلاش‌های انجام شده برای ارتقا کارایی و کیفیت در مقایسه با بورسهای جهانی، همواره خلا برخی از ابزارها وجود داشته است. یکی از آن موارد این است که در بازار سهام ایران برخلاف سایر کشورها تنها میتوان از رشد قیمت سهام سود کرد.
به اینصورت که پیش‌بینی می‌شود که قیمت سهمی در آینده افزایش خواهد یافت یا به عبارتی سهمی ارزنده‌تر از قیمت فعلی است. در نتیجه با خرید و در نهایت افزایش قیمت سهم سود کسب می‌شود. اما در بورس بسیاری از کشورهای جهان، به ویژه بورسهای پیشرفته ابزاری تحت عنوان فروش استقراضی وجود دارد که در آن نزول قیمت سهم هم می‌تواند سود به همراه داشته باشد.
فروش استقراضی (Short Selling) چیست؟
در بورسهای جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد. در فروش استقراضی میتوان از نزول قیمت سهام سود کرد.
به اینصورت که شخص پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالا نزولی خواهد شد. در این حالت سرمایه‌گذار بدون آنکه سهام آن شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، می‌تواند سهام را از مالک آن قرض کند و پس از سپری شدن یک بازه زمانی همان تعداد سهم به علاوه بهره آن را به مالک پرداخت کند.
میزان بهره نیز از قبل مشخص می‌شود. در اینصورت متقاضی از مابه‌تفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین سود می‌کند. در این حالت بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل می‌شود.
ساز و کار فروش استقراضی چیست؟
معمولاً فرآیند فروش استقراضی توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. به این صورت که صاحبان سهام تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض می‌دهند. برای این‌کار حتماً باید درخواست ارائه سهام برای فروش استقراضی به کارگزاری داده شود تا وارد وضعیت معاملاتی استقراضی شوند. کارگزاران پس از شناسایی فرد متقاضی، سهام مالک را به متقاضی قرض می‌دهند.
پس از آن متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند، مبلغ حاصل شده ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. متقاضی علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام، موظف است مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار محفوظ داشته باشد تا در صورتی که متقاضی سهام مالک را بازنگرداند از وجه تضمین استفاده شود.
در مدت زمان استقراض مبلغ ماحصل از فروش سهام توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن به مالک پس از کسر کارمزد کارگزار پرداخت می‌شود. در صورت تمایل مالک سهام و به منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند. پس از آن اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک می‌دهد و در نتیجه مابه تفاوت آن سودی برای متقاضی است. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد، پس در این صورت زیان می‌کند.
فروش استقراضی
لازم به ذکر است در مدت زمان فروش استقراضی کلیه حق و حقوق مالک سهام به جز حق رای محفوظ خواهد ماند.
فروش استقراضي يا Sell كردن به زبان ساده با یک مثال:
فرض كنيد دوست شما ١٠٠٠ دلار دارد كه گذاشته در گاو صندوق خانه و حالا حالاها قصد فروش آن را ندارد، حالا فرض كنيم كه شما نياز به پول پيدا مي‌كنيد يا فكر مي‌كنيد قيمت دلار در آينده نزديك پايين خواهد آمد.
پيش دوست خود رفته و دلارها را از او قرض مي‌گيريد و دوست شما به شما مي‌گويد:
“من كاري ندارم كه قيمت دلار بالا بره يا پايين بياد، ١٠٠٠ دلار بهت دادم تا دوماه ديگه (مدت زمان رو فرضي گفتم ) فرصت داري ١٠٠٠ دلار به من پس بدي”
شما به صرافي رفته و دلارها را فرضاً ١٤ هزار تومن مي‌فروشيد. حالا اگر فرضاً ٢ ماه بعد كه قصد داريد دلارهاي دوستتون رو خريده و بهش پس بديد قيمت دلار ١٦ تومن شده باشد شما به ازای هر دلار ٢ تومن ضرر كرده‌ايد و اگر دلار در اون زمان ١٢ تومن شده باشد، شما ٢ تومن سود كرده ايد!!
در اینجا شما بابت چيزي كه اصلاً نداشته‌ايد متحمل سود يا زيان شده‌ايد، و چون اين اتفاق حاصل استقراض بوده به اون فروش استقراضي گفته مي‌شود.
میزان ریسک سرمایه‌گذاری در فروش استقراضی چقدر است؟
با توجه به اینکه عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب می‌شود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامه‌دار باشد، پس ریسک این عمل به شدت بالاست و تنها معامله‌گران حرفه‌ای بازار میتوانند از این روش سود کسب کنند.
فروش تعهدی چیست؟
با توجه به اینکه دریافت بهره در دین اسلام حرام است، به دلیل ربوی بودن فروش استقراضی و مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است. این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه فی مابین مالک سهام و متقاضی است.
به این صورت که سرمایه‌گذار به وکالت از مالک سهام و با نام مالک، نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند. به این روش فروش تعهدی گفته می‌شود.
فروش تعهدی چیست؟
سازوکار فروش تعهدی چیست؟
در این روش همانند فروش استقراضی سهامدار تصمیم می‌گیرد تا کل یا بخشی از سهام خود را جهت انجام معاملات فروش تعهدی در اختیار افراد متقاضی قرار دهد. پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروه تنفس توسط مالک در سامانه تامین ثبت می‌شود.
متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه معاملات بر خط سهام مد نظر را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کند.
در این روش نیز ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ همانند فروش استقراضی در طی مدت پول ماحصل از فروش سهم نزد مالک محفوظ می‌شود و مالک حق برداشت پول را ندارد و باید در روشی از پیش تعیین شده مانند سپرده‌های بانکی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت و یا اوراق با درآمد ثابت و… سرمایه‌گذاری و از سود دریافتی آن استفاده کند. البته اگر مالک تمایل داشته باشد می‌تواند مبلغی از سود خود را به مالک به عنوان مبلغ تشویقی پرداخت کند.
پس از سررسید زمان و یا خواست خود متقاضی یا مالک، متقاضی باید همان تعداد سهام را به مالک باز گرداند. البته اگر مالک پیش از موعد درخواست سهام خود را داشته باشد، پس ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ از سپری شدن دوره تنفس که در ابتدا مشخص شده است، سهام به مالک بازگردانده می‌شود.
در این روش هم مانند فروش استقراضی اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام در زمان سررسید کاهش یابد، متقاضی سود خواهد کرد و در غیر اینصورت زیان می‌کند.
فروش تعهدی چقدر ریسک دارد؟
به همان میزان که ریسک خرید اعتباری بالاست، فروش تعهدی نیز همانند فروش استقراضی به عنوان نقطه مقابل آن نیز از ریسک بالایی برخوردار است.
فروش استقراضی یکی از ابزارهای مالی مهم در بورسهای جهانی است که با استفاده از آن، میتوان در شرایطی که انتظار افت قیمت سهم وجود دارد نیز سود کسب کرد. در حالی جای خالی این ابزار در بازار سرمایه ایران به‌خوبی مشهود بود که طبق وعده‌های سیاست‌گذاران بازار سرمایه، قرار است از چهارم اسفندماه سال جاری شاهد اجرای دستورالعمل فروش تعهدی اوراق بهادار در بورس و فرابورس باشیم. همچنین مقرر شده تا آغاز به‌کار این بازار با پنج نماد از پنج صنعت فعال در بازار سهام باشد که طبق صحبت‌های مطرح‌شده، این شرایط تا پایان سال حاکم است و از سال آینده به‌طور تدریجی به تعداد نمادها افزوده خواهد شد.
ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟
در بورس ایران برخلاف تلاش‌های انجام شده جهت بالا بردن کیفیت و کارایی در مقایسه با بورسهای جهانی، همواره خلا برخی از ابزارها وجود داشته است. یکی از آن موارد این‌است که برخلاف سایر کشورها، در بازار سهام ایران فقط از رشد قیمت سهام می توان سود کرد. به اینصورت که پیش‌بینی می‌شود سهمی ارزنده تر از قیمت فعلی خواهد شد یا به عبارتی قیمت سهمی در آینده افزایش خواهد یافت. در نتیجه با خرید و افزایش قیمت سهم کسب سود می‌شود. اما در بورس بسیاری از کشورهای جهان، به ویژه بورسهای پیشرفته، ابزاری تحت عنوان فروش استقراضی وجود دارد که از نزول قیمت سهم هم می توان سود به دست آورد.
دستورالعمل فروش تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس، در مرداد ۹۸ توسط هیأت مدیره سازمان بورس اوراق بهادار ابلاغ شد. جهت آشنایی با این ابزار به شرح موارد زیر می پردازیم:
۱-فروش استقراضی (Short Selling) چیست؟
در بورسهای جهانی، از یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی استفاده می کنند تا بتوانند از نزول قیمت سهام نیز کسب سود کنند. به اینصورت که فردی پیش‌بینی می‌کند قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالا نزولی خواهد شد. در این حالت سرمایه‌گذار می‌تواند سهام را از مالک آن قرض کند و پس از سپری شدن یک بازه زمانی همان تعداد سهم را به مالک پرداخت کند. که در اینصورت متقاضی از مابه‌التفاوت فروش سهم در قیمت ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ بالاتر و خرید آن در ارقام پایین سود می‌کند.
مراحل کلی فروش تعهدی یا استقراضی در بازار بورس:
قرض گرفتن سهم از مالک آن
فروش سهم در قیمت‌های جاری بازار توسط متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک)
منتظر ماندن متقاضی برای کاهش قیمت سهم
خرید آن سهم از بازار توسط متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک)
بازگرداندن سهم به مالک آن
شناسایی سود معامله توسط متقاضی از مابه‌التفاوت این خرید و فروش
فرمول محاسبه‌ی سود متقاضی در فروش تعهدی:
(A – B) × N = سود معامله
A = قیمت خرید
B = قیمت فروش
N = تعداد سهام
مثال: فرض کنید قیمت سهم سیمان ۵۰۰ تومان است؛ طبق تحلیل، پیش‌بینی می‌کنیم قیمت سهم سیمان کاهش خواهد یافت:
۱۰۰۰۰ سهم سیمان را از یکی از سهامداران قرض می‌کنیم.
۱۰۰۰۰ سهم سیمان را با قیمت فعلی (۵۰۰ تومان) می‌فروشیم.
منتظر می‌مانیم تا قیمت سهم سیمان مثلاً پس از ۱۰ روز با ۱۰۰ تومان کاهش، به ۴۰۰ تومان برسد.
۱۰۰۰۰ ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ سهم سیمان را با قیمت ۴۰۰ تومان از بازار خریداری می‌کنیم.
۱۰۰۰۰ سهم سیمان را به صاحب آن (قرض دهنده) برمی‌گردانیم و مابه‌التفاوت این خرید و فروش را به عنوان سود این معامله شناسایی می‌کنیم. ۱۰۰۰۰۰۰=۱۰۰۰۰*(۴۰۰-۵۰۰)
۲-سازوکار فروش استقراضی چیست؟
معمولا فرآیند فروش استقراضی توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. به این صورت که حتما باید صاحبان سهام درخواست ارائه سهام جهت فروش استقراضی را به کارگزاری ها بدهند تا وارد وضعیت معاملاتی استقراضی شوند. پس از آن صاحبان سهام می توانند تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض دهند. برای این‌کار، کارگزاران پس از شناسایی فرد متقاضی، سهام مالک را به متقاضی قرض می‌دهند.
بعد از آن متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند، مبلغ حاصل از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. شایان ذکر است متقاضی باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار محفوظ داشته باشد تا در صورتی که متقاضی سهام مالک را بازنگرداند از وجه تضمین استفاده شود.
در مدت زمان استقراض مبلغ حاصل ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ از فروش سهام توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن پس از کسر کارمزد کارگزار به مالک پرداخت می‌شود. همچنین به منظور ایجاد انگیزه برای متقاضیان و در صورت تمایل مالک سهام مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند.
در پایان اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام نزول پیدا کند همان تعداد سهم را خریداری و تحویل مالک می‌دهد که مابه التفاوت این فروش و خرید، سود متقاضی است. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد، که در اینصورت زیان می‌کند.
۳-فروش تعهدی چیست؟
با توجه به اینکه دریافت بهره در دین اسلام حرام است، به دلیل ربوی بودن فروش استقراضی و مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است. این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه بین متقاضی و مالک سهام است. به این صورت که سرمایه‌گذار(متقاضی) به وکالت از مالک سهام و با نام مالک، نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند. که به این روش فروش تعهدی گفته می‌شود.
۴-سازوکار فروش تعهدی چیست؟
در این روش همانند فروش استقراضی سهامدار تصمیم می‌گیرد تا کل یا بخشی از سهام خود را جهت انجام معاملات فروش تعهدی در اختیار افراد متقاضی قرار دهد. پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دوره تنفس توسط مالک در سامانه تامین ثبت می‌شود.
متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه معاملات بر خط، سهام مد نظر را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کنند.
در این روش نیز همانند فروش استقراضی مالک حق برداشت پول حاصل از فروش سهم را در طی مدت معامله، ندارد و باید در روشی از پیش تعیین شده مانند سپرده‌های بانکی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت و یا اوراق با درآمد ثابت و… سرمایه‌گذاری و از سود دریافتی آن استفاده کند. البته اگر مالک تمایل داشته باشد می‌تواند مقداری از سود خود را به عنوان مبلغ تشویقی به مالک پرداخت کند.
متقاضی پس از سررسید زمان باید همان تعداد سهام را به مالک باز گرداند. و اگر مالک پیش از موعد درخواست سهام خود را داشته باشد، پس از سپری شدن دوره تنفس که در ابتدا مشخص شده است، سهام به مالک بازگردانده می‌شود. در این روش نیز اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام در زمان سررسید کاهش یابد، متقاضی سود خواهد کرد و در غیر اینصورت زیان می‌کند.
۵-مزایا و ریسک های فروش تعهدی
۶-بازار دوطرفه چیست؟
اکثر بورسهای پیشرفته جهانی دو طرفه هستند ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ ولی همان طور که می دانید تاکنون بورس اوراق بهادار تهران یک بازار یک طرفه بوده است. این در حالی است که،. بازار یک طرفه ایراداتی اعم از کاهش ارزش معاملات و افت نقد شوندگی در دوران رکود دارد. در بازار یک طرفه، معامله گران پس از محاسبه ارزش ذاتی سهام مورد نظر، آن را در قیمت پایین تر خریداری کرده و فقط در صورت افزایش قیمت سهام میتوانند به سود برسند اما، در بازارهای دوطرفه با استفاده از ابزار مالی تحت عنوان فروش استقراضی یا فروش تعهدی میتوان حتی در روند نزولی نیز کسب سود نمود. از دیگر مزایای بازار دوطرفه؛ میتوان به نقدشوندگی بالا، جلوگیری از ایجاد حباب قیمتی سهام و امکان استفاده از ابزار تحلیلی متنوع اشاره کرد.
۷-بازار دوطرفه چه اثری بر بورس می‌گذارد؟
تاثیر ایجاد بازار دو طرفه در بورس منجر به افزایش نقدشوندگی و در نهایت کارایی بازار سهام خواهد شد، عرضه و تقاضا متعادل می‌شود، در روزهای صعودی بازار از افزایش هیجانی و بیش از حد قیمت‌ها جلوگیری خواهد کرد و در نتیجه مانع از حبابی شدن سهام شرکت‌ها می‌شود. همچنین به معامله‌گران حرفه‌ای بازار این امکان را می‌دهد تا از نتایج ارزیابی‌های خود در هر دو روند صعودی و نزولی بورس استفاده کنند و جایگاه تحلیل در بازار سهام ارتقا پیدا می‌کند.
اما از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزش‌های سنگین بورس باید نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس ایران صورت گیرد. زیرا اگر محدودیتی ایجاد نشود می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود.
فروش تعهدی از امروز در بازار سهام
سنا : رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، از تکمیل و ورود ابزار فروش تعهدی به بازار سرمایه از امروز (یکشنبه ۴ اسفند) خبر داد و گفت: این ابزار در کمیته فقهی سازمان بورس با عقد وکالت و به‌گونه‌ای تنظیم شده که از نظر شرعی قابل قبول باشد.
شاپور محمدی اظهار کرد: دلیل تغییر اسم این ابزار از فروش استقراضی به فروش تعهدی این است که در این ابزار فردی متعهد می‌شود تا سهامی را که فروخته شده، از بازار بخرد و برگرداند. در واقع سهم را قرض نمی‌گیرد، بلکه متعهد به خرید و بازگرداندن آن می‌شود. از نظر عقد وکالت، این روش قابل قبول‌ترین شکلی است که می‌تواند برای فروش تعهدی اتفاق بیفتد.
محمدی با تاکید بر امنیت سرمایه‌گذاری برای سهامداران در مکانیزم طراحی شده این ابزار خاطرنشان کرد: براساس کارشناسی‌های صورت‌گرفته در طراحی فروش تعهدی، سازوکار به نحوی طراحی شده که از ورود سهامداران به زیان جلوگیری می‌شود.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اینکه در‌حال‌حاضر تقریبا در بورس ایران تمام ابزارهای مرسوم مالی موجود است، یادآور شد: اکنون ابزارهایی همچون سهام و آتی سهام، اختیار خرید و اختیار فروش در بازار سرمایه وجود دارد. خرید اعتباری را نیز از قبل داشته‌ایم. فروش تعهدی نیز از فردا به این ابزارها اضافه می‌شود و با این اتفاق همه ابزارهای مرسوم مالی در بازار سرمایه کشور وجود دارد. محمدی بورس ایران را جایگاه بیشترین استفاده از ابزارهای مالی اسلامی در جهان ارزیابی کرد و گفت: ابزارهایی همچون اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اوراق اجاره سهام، صکوک استصناع یا همان اوراق مبتنی بر ساخت، اوراق مرابحه، اوراق خرید دین، اوراق جُعاله، اوراق وکالت و اوراق منفعت در بازار سرمایه کشور وجود دارد که هیچ‌یک از کشورهای اسلامی دیگر، از این تنوع ابزارهای مالی اسلامی در بازارهای مالی و سرمایه‌ای برخوردار نیستند.
وی افزود: در این میان تنها یک یا دو ابزار مالی اسلامی دیگر در جهان وجود دارد که به بازار سرمایه کشور وارد نشده که اکنون در دست بررسی و برنامه‌ریزی برای ورود به بازار سرمایه است.
رئیس سازمان بورس درباره دلایل عدم بهره‌گیری جدی شرکت‌ها از تامین مالی از طریق بورس با وجود تنوع ابزارها در بازار سرمایه کشور گفت: همواره شرکت‌ها به‌دلیل دریافت آسان‌تر تسهیلات از طریق بانک به بازار پولی کشور مراجعه می‌کنند و دلیل اصلی آن نیز این است که تامین مالی از طریق بورس مستلزم رعایت مقررات بیشتر است. البته مقررات موجود در بازار سرمایه برای حفاظت از حقوق سهامداران و صیانت از سرمایه‌های خرد است. وی در تشریح دلیل دیگر تامین مالی از طریق بانک به‌عنوان انتخاب اول شرکت‌ها یادآور شد: در تامین مالی بورسی باید افراد متعهد شوند تا بازپرداخت خود را در زمان معینی انجام دهند. درحالی‌که نظام بانکی این اختیار را دارد که برای شرکتی مساله استمهال را انجام دهد. اما در بازار سرمایه این تامین مالی از سرمایه‌های مردم صورت می‌گیرد و امکان این امر وجود ندارد. محمدی ارائه صورت‌های مالی و اطلاعات مورد نیاز پذیرش در بورس را دلیل دیگر مراجعه کمتر شرکت‌ها به بازار سرمایه دانست و تصریح کرد: برخی شرکت‌ها این اطلاعات را به‌صورت ادواری جمع‌آوری نکرده و در اختیار ندارند و به همین دلیل نمی توانند مستندات موردنیاز برای تامین مالی از طریق بورس را فراهم کنند. در این میان با وجود تعداد کمتر شرکت‌ها نسبت به نهادهای دولتی اکنون سهم تامین مالی کشور از طریق بازار ساز و کار فروش تعهدی سهام چگونه است؟ سرمایه ۱۵ درصد است.
بر اساس اطلاعیه‌های منتشرشده روی شرکت بورس اوراق بهادار تهران؛ از امروز ۵ شرکت بورسی شامل سیمان فارس و خوزستان «سفارس»، بانک تجارت «وتجارت»، سرمایه‌گذاری سایپا «وساپا»، ماشین‌سازی اراک «فاراک» و ملی صنایع مس ایران «فملی» شرکت‌هایی خواهند بود که فروش تعهدی روی نماد آنها آغاز می‌شود.
دیدگاه شما