راهبرد بازار؛ تامین مالی شرکت‌های دانش بنیان از طریق بازار سرمایه
«روح الله ابوجعفری» در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا اظهار کرد: گذار ایران از اقتصاد نفتی به یک اقتصاد دانش بنیان که زمینه ساز بهره روی در تولید از طریق دانش و نوآوری شود، نیازمند تامین منابع مالی به اندازه کافی در زمان مورد نیاز و با هزینه مناسب است.
وی افزود: توسعه نوآوری و خلق محصولات جدید برای افزایش رقابت‌پذیری اقتصاد از ایده‌های نوآورانه شروع شده و به شرکت‌های بزرگی که موتور رشد اقتصادی خواهند بود؛ تبدیل می‌شود.
ابوجعفری بیان کرد: مقایسه ۵۰۰ شرکت برتر جهان نشان دهنده آن است که در ابتدای قرن بیست و یکم اغلب شرکت‌های بزرگ در حوزه فناوری متوسط و مبتنی بر منابع طبیعی؛ همچون نفت و گاز بوده‌اند اما ۲۰ سال بعد در سال ۲۰۲۰ برخی از شرکت‌ها در فهرست بزرگترین شرکت‌های دنیا قرار گرفتند.
مشاور وزیر اقتصاد تصریح کرد: به گفته این شرکت‌ها، در ابتدای تاسیس به خصوص در دهه ۹۰ شرکت‌های کوچکی بودند که بر اساس ایده برخی از کارآفرین اکنون بیش از چند تریلیون دلار ارزش دارند؛ البته لازم به ذکر است که برخی از شرکت‌های بزرگ قدیمی؛ کماکان در فهرست این شرکت‌ها قرار دارند؛ در هر صورت توسعه این شرکت‌ها فقط به واسطه وجود کارآفرینان جسور و خلاق که ایده‌های نوآورانه خود را شجاعانه پیگیری می‌کردند، نبوده است.
وی با بیان اینکه فضای کسب و کار در این کشورها برای رشد آنها نقش حیاتی ایفا کرده است، ادامه داد: یکی از مهم‌ترین اجزای نظام کسب و کار تامین مالی فعالیت‌های اقتصادی است که در این کشورها به‌گونه‌ای مناسب ساماندهی شده است.
ابوجعفری با تاکید بر اینکه بنگاه‌ها در فرایند رشد خود به‌واسطه توسعه نیروی انسانی، تامین مالی در بازار سرمایه مسائل فنی و گسترش بازار دارای نیازهای مالی متفاوتی هستند، گفت: مراحل مختلف توسعه که نماینده درجات مختلف شفافیت اطلاعاتی و نیاز منابع مالی است باعث می‌شود تا در هر مرحله منابع مالی متفاوتی موردنیاز باشد.
این فعال بازار سرمایه افزود: این فرایند را می‌توان در مرحله‌های بذرپاشی (آغاز ایده نوآورانه)، نوپایی (شروع فرایند نوآوری)، رشد اولیه (مرحله اولیه توسعه)، رشد پایدار (تثبیت نوآوری) دانست.
ابوجعفری با بیان اینکه طی دوران جنینی (بذرپاشی) درجه ریسک فرایند نوآوری بسیار بالا است؛ در حالی که نیازمندی به منابع مالی به نسبت کم خواهد بود، گفت: منابع موردنیاز اغلب محدود به هزینه‌های ارزیابی، مطالعات امکان‌پذیری و مزایای اقتصادی طرح خواهد بود.
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی خاطرنشان کرد: در مرحله بعد (نوپایی) هنوز دارای ریسک بالایی است و در نهایت نیازهای مالی مربوط به ایجاد نمونه اولیه و پوشش هزینه‌های ارتقا و بازاریابی خواهد بود.
وی با بیان اینکه همچنین در مرحله رشد اولیه و نیز رشد پایدار به نسبت ریسک کم‌تری وجود دارد، افزود: این دو مرحله از این جهت که برخلاف دوره جنینی و مرحله رشد اولیه هنوز نیز دربرگیرنده نیازهای قابل توجه مالی است، ریسک‌های خاص خود را در بر دارد.
ابوجعفری گفت: به مرور زمان با تامین مالی ریسکی و تولید اطلاعات توسط آنها ابهامات در طرح‌ها و بنگاههای نوآورانه برطرف می‌شود که راه را برای انواع دیگر تامین مالی باز خواهد کرد.
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی اظهار داشت: در کنار سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر، تجربه دنیا نشان می‌دهد که نهادسازی برای یک بازار مخصوص در این زمینه باعث می‌شود منابع دیگری از طریق عرضه عمومی سهام تامین شده و استراتژی خروج سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر تامین شود.
وی به وجود رابطه مکمل بین سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر و عرضه سهام اشاره کرد و گفت: این موضوع به کارآفرین کمک می‌کند تا در صورت موفقیت طرح، کنترل شرکت را دوباره به دست آورد و در این میان به سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر کمک می‌کند تا سرمایه خود را در طرح‌های جدید سرمایه‌گذاری کند.
ابوجعفری اظهار داشت: در ایران طی سالیان گذشته نهادسازی‌های مناسبی برای تامین مالی در بازار سرمایه شکل گرفته و ایجاد صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه و صندوق‌های سهام خصوصی در این مسیر بوده است.
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی اظهار داشت: همچنین ابزارهایی مانند تامین مالی جمعی نیز کمک شایانی به تامین مالی اکوسیستم دانش بنیان کرده است؛ اما مساله اصلی، جوان بودن این نهادها و تعامل با بقیه نهادها است.
وی ادامه داد: در این زمینه تصویب آیین‌نامه ماده ۱۷ قانون جهش تولید دانش بنیان کمک شایانی در این زمینه خواهد داشت.
ابوجعفری خاطرنشان کرد: این ظرفیت در زمینه تامین مالی واحدهای سرمایه گذاری این صندوق‌ها و گواهی مشارکت تامین مالی جمعی بسیار راهگشا خواهد بود و از همه مهم‌تر استفاده از ظرفیت صندوق‌های غیردولتی پژوهش و فناوری برای تضمین انتشار اوراق برای این بنگاه‌ها است.
این مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی در پایان گفت: اکوسیستم دانش بنیان در ایران هم اکنون بیش از هفت هزار و ٢٠٠ شرکت دارد و در کنار این شرکت‌ها بسیاری از شرکت‌های فناور و نوآور هستند که محصولاتی را برای اولین بار در کشور تولید کردند و توسعه داده اند؛ در نتیجه همه این ها مخاطبان تامین مالی از بازار سرمایه هستند.
تامین مالی در بازار سرمایه
شنبه, 23 اسفند 1399 | 09:28:20
به همّت كانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران و با همكاری وزارت صمت، وبینار «آشنایی بنگاههای صنعتی، معدنی و تجاری كشور با روش‌های تأمین مالی از طریق بازار سرمایه» ، در روز دوشنبه مورخ 18 اسفند 1399 برگزار شد.
در این نشست كه به‌صورت آنلاین برگزار گردید، جناب آقای دكتر سعید اسلامی بیدگلی دبیر کل كانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، با اشاره به اینكه در چند دهه گذشته، اقتصاد ایران و بنگاه‌ها متكّی بر بودجه و بازار پولی بوده‌اند، به بزرگ شدن بازار سرمایه به‌عنوان فرصتی برای بخش خصوصی جهت استفاده از ظرفیت‌های موجود اشاره نمودند.
در ادامه، آقای علیرضا توكلی كاشی معاون توسعه كانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، در خصوص ساختار و ارکان بازار سرمایه و نیز تبیین مزایای تأمین مالی از طریق آن توضیحاتی را ارائه نمودند.
سپس آقای نعمت‌الله شهبازی مدیركل دفتر تأمین منابع مالی وزارت صمت، در سخنان خود با تأكید بر اینكه همواره سرمایه در گردش اعطایی شبكه بانكی از سرمایه در گردش موردنیاز بخش صنعت و بنگاههای تولیدی كشور كمتر بوده است، به لزوم بهره‌مندی و به‌کارگیری ابزارهای نوین برای تأمین مالی این بخش اشاره كردند. ایشان با ارائه برنامه‌های وزارت صمت در ارتباط با بازار سرمایه و تشریح گزارشی از عملكرد دفتر تأمین منابع مالی وزارت صمت، خاطرنشان كردند كه از ابتدای سال 1399، با مشاركت بیش از 30 نهاد مالی برای بیش از 200 شركت تولیدی اقداماتی در زمینه بهره‌مندی از ظرفیت‌های بازار سرمایه انجام شده است.
در ادامه، توكلی كاشی در بخش دوم وبینار، فرآیند پذیرش سهام شركت‌ها در بازار سرمایه و عرضه اولیه سهام در بورس‌ها را تشریح نمود. همچنین شرایط عمومی و اختصاصی پذیرش شركت‌ها در بازار سرمایه، عرضه اولیه سهام در بورس‌ها، شرایط انتشار اوراق بدهی و فرآیند تأمین مالی از بازار سرمایه نیز توسط ایشان به‌صورت تفصیلی توضیح داده شد.
سپس آقای مجتبی نقدی معاون دفتر تأمین منابع مالی وزارت صمت، به فرآیند پذیرش شركت‌ها در بازار سرمایه، انواع اوراق مناسب برای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی جمعی اشاره نمود.
در انتهای برنامه نیز در بخش پرسش و پاسخ، به سؤالات مطرح‌شده از طرف شركت‌كنندگان پرداخته شد. جهت مشاهده فیلم تصویری این وبینار می‌توانید اینجا کلیک نمائید.
تعامل دوسویه نهادها چالش اصلی تامین مالی دانش بنیان‌ها / تامین مالی اکوسیستم دانش بنیان از منابع شخصی تا بازارسرمایه
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فناوری گفت: در ایران طی سالیان گذشته نهادسازی های مناسبی برای تامین مالی در بازارسرمایه شکل گرفته است و ایجاد صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه و صندوق های سهام خصوصی در این مسیر بوده است. همچنین ابزارهایی همچون تامین مالی جمعی نیز کمک های شایانی به تامین مالی اکوسیستم دانش بنیان کرده است اما مساله اصلی جوان بودن این نهادها و تعامل با بقیه نهادها است. در این زمینه تصویب آئین نامه ماده ۱۷ قانون جهش تولید دانش بنیان کمک شایانی در این زمینه خواهد داشت.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد؛ روح الله ابوجعفری عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فناوری اظهار کرد: گذار ایران از اقتصاد نفتی به یک اقتصاد دانش بنیان که دانش و نوآوری منجر به بهره وری در تولید شود، نیازمند تامین منابع مالی به اندازه کافی در زمان مورد نیاز و با هزینه مناسب است.
وی افزود: توسعه نوآوری و خلق محصولات جدید برای افزایش رقابت‌پذیری اقتصاد از ایده های نوآورانه آغاز شده و به شرکت های بزرگی که موتور رشد اقتصادی خواهند بود؛ تبدیل می شود.
ابوجعفری بیان کرد: مقایسه ۵۰۰ شرکت برتر جهان نشان می‌دهد در ابتدای قرن بیست و یکم اغلب شرکت های بزرگ در حوزه فناوری متوسط و مبتنی بر منابع طبیعی؛ همچون نفت و گاز بوده‌اند اما بیست سال بعد (در سال ۲۰۲۰ ) شرکت هایی همچون آمازون و اپل در فهرست بزرگترین شرکت های دنیا قرار گرفته اند.
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فناوری تصریح کرد: به گفته آنها در ابتدا تاسیس به خصوص در دهه ۹۰ شرکت های کوچکی بودند که بر اساس ایده کارآفرینانه افرادی همچون استیو جابز و جف بزوس تشکیل شدند و هم اکنون بیش از چند تریلیون دلار ارزش دارند؛ البته لازم به ذکر است که شرکت های بزرگ قدیمی؛ همچون وال‌مارت کماکان در فهرست این شرکت ها هستند؛ در هر صورت توسعه این شرکت ها فقط به واسطه وجود کارآفرینان جسور و خلاق که ایده های نوآورانه خود را شجاعانه پیگیری می کردند، نبوده است.
به گفته وی؛ فضای کسب و کار در این کشورها برای رشد آنها نقش حیاتی ایفا کرده است؛ یکی از مهم ترین اجزای نظام کسب و کار تامین مالی فعالیت های اقتصادی است که در این کشورها به گونه ای مناسب ساماندهی شده است.
ابوجعفری بیان کرد: بنگاه ها در فرایند رشد خود به واسطه توسعه نیروی انسانی، مسائل فنی، گسترش بازار نیازهای مالی متفاوتی دارند. همچنین مراحل مختلف توسعه که نماینده درجات مختلف شفافیت اطلاعاتی و نیاز منابع مالی است که موجب می‌شود در هر مرحله منابع مالی متفاوتی مورد نیاز باشد.
این فعال بازارسرمایه افزود: این فرایند را می توان در مرحله های بذرپاشی (آغاز ایده نوآورانه)، نوپایی (شروع فرایند نوآوری)، رشد اولیه (مرحله اولیه توسعه)، رشد پایدار (تثبیت نوآوری)دانست.
ابوجعفری بیان داشت: طی دوران جنینی (بذرپاشی) درجه ریسک فرایند نوآوری بسیار بالاست؛ در حالی که نیازمندی به منابع مالی به نسبت کم خواهد بود. همچنین منابع مورد نیاز اغلب محدود به هزینه‌های ارزیابی، مطالعات امکان‌پذیری و مزایای اقتصادی طرح خواهد بود.
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فناوری خاطر نشان کرد: در مرحله بعد (نوپایی) هنوز دارای ریسک بالایی است و در نهایت نیازهای مالی مربوط به ایجاد نمونه اولیه و پوشش هزینه‌های ارتقا و بازاریابی خواهد بود. همچنین مرحله رشد اولیه و رشد پایدار به نسبت ریسک کم تری وجود دارد، اما این دو مرحله از این جهت که برخلاف دوره جنینی و مرحله رشد اولیه هنوز نیز دربرگیرنده نیازهای قابل توجه مالی است و ریسک های خاص خود را در بر دارد.
این کارشناس ارشد بازارسرمایه گفت: به مرور زمان با تامین مالی ریسکی و تولید اطلاعات توسط آنها ابهامات در طرح ها و بنگاه های نوآورانه برطرف می‌شود که راه را برای انواع دیگر تامین مالی باز می کند و در کنار سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر، تجربه دنیا نشان می‌دهد که نهادسازی برای یک بازار مخصوص در این زمینه باعث می‌شود منابع دیگری از طریق عرضه عمومی سهام تامین شده و استراتژی خروج سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر تامین شود؛ همچنین بین سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر و بازار عرضه سهام یک رابطه مکملی وجود دارد؛ این موضوع به کارآفرین کمک می‌کند تا درصورت موفقیت طرح کنترل شرکت را دوباره به دست آورد و به سرمایه‌گذار ریسک پذیر کمک می کند تا سرمایه خود را در طرح های جدید سرمایه گذاری کند.
به گفته عضو هیات مدیره مشاورسرمایه گذاری فاینتک؛ در ایران طی سالیان گذشته نهادسازی های مناسبی برای تامین مالی در بازارسرمایه شکل گرفته است و ایجاد صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه و صندوق های سهام خصوصی در این مسیر بوده است. همچنین ابزارهایی همچون تامین مالی جمعی نیز کمک های شایانی به تامین مالی اکوسیستم دانش بنیان کرده است، اما مساله اصلی جوان بودن این نهادها و تعامل با بقیه نهادها است. در این زمینه تصویب آئین نامه ماده ۱۷ قانون جهش تولید دانش بنیان کمک شایانی در این زمینه خواهد داشت.
وی در ادامه افزود: این ظرفیت در زمینه تامین مالی واحدهای سرمایه گذاری این صندوق ها و گواهی مشارکت تامین مالی جمعی بسیار راهگشا خواهد بود و از همه مهم تر استفاده از ظرفیت صندوق های غیردولتی پژوهش و فناوری برای تضمین انتشار اوراق برای این بنگاه ها است.
ابوجعفری در نهایت گفت: اکوسیستم دانش بنیان در ایران هم اکنون بیش از ۷۲۰۰ شرکت دارد و در کنار این شرکت ها بسیاری از شرکت های فناور و نوآور هستند که محصولاتی را برای نخستین بار در کشور تولید و توسعه داده اند؛ در نتیجه همه این ها مخاطبان تامین مالی از بازارسرمایه هستند.
تامین مالی تولید در بازار سرمایه
تشدید تحریم‌های اقتصادی و رکود بازار موجب فشار بیشتر به واحدهای تولیدی برای تامین منابع مالی و رشد تولید شده است. با مهدی کریمی‌تفرشی، رئیس هیأت‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان تهران و عضو هیأت‌مدیره کنفدراسیون صنعت ایران گفت‌وگو کرده‌ایم.
تامین مالی از جمله مشکلات واحدهای تولیدی در دوره رکود است. چه راهکاری برای رفع این مشکل وجود دارد؟
با توجه به شرایط اقتصادی و رکود برخی از صنایع، اکنون تأمین مالی یا نقدینگی بنگاههای اقتصادی و تولیدی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاستگذاران کشور تبدیل شده است. برای رفع این تنگنا، بازار سرمایه با توجه به ظرفیتی که دارد می‌تواند به تحقق جهش تولید کمک بسیاری کند؛ به شرطی که تمرکز این بازار روی تجهیز منابع مالی بخش‌خصوصی و بنگاههای اقتصادی باشد. بازار بورس با جمع‌آوری سرمایه‌های اندک مردم می‌تواند آن را در خدمت تولید و اشتغال قرار دهد. ایجاد یک بازار سرمایه قوی و کارآمد زیرساخت اساسی تأمین مالی بلندمدت برای بنگاههای تولیدی هر کشور را تشکیل می‌دهد.
تأثیر بازار سرمایه بر جذب نقدینگی سرگردان و تزریق آن به بخش تولید چگونه خواهد بود؟
مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی و تأثیرات آن در بخش تولید، تجارت و تنگناهای ارزی، باعث شده تا اکنون نیاز بنگاه‌ها به تزریق نقدینگی، بیش از پیش شود. در این چارچوب می‌توان با جذب و هدایت پول‌های سرگردان به سمت بازار سرمایه و تامین مالی شرکت‌های تولیدی به رشد تولید و رونق اقتصادی کشور کمک کرد. از سوی دیگر بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس در درازمدت بیش از سایر بازارهای رقیب خواهد بود. همچنین شفافیت مالی، سرمایه‌گذاری با جذب سرمایه‌های اندک و پس‌اندازهای راکد و سوق دادن آن به واحدهای تولیدی و صنعتی، کنترل حجم نقدینگی و تورم، رشد تولید ناخالص ملی، کمک به افزایش اشتغال، توزیع عادلانه ثروت و سرعت بالای نقدشوندگی سرمایه سهامداران از دیگر مزایای تامین مالی واحدهای تولیدی از طریق بازار بورس است.
نقدینگی وارد شده به بازار سرمایه تا چه حد جذب بنگاههای تولیدی می‌شود؟
بر اساس آمارها در سال98 حجم کل معاملات بازار سرمایه نزدیک به هزار‌هزار‌میلیارد تومان بوده که حدودا ۴۵درصد از حجم نقدینگی موجود در کشور را شامل می‌شود. همچنین ارزش بازار سرمایه شامل بورس و فرابورس حدود ۲۳۰۰هزارمیلیارد تومان بود که نسبت به ۶۳۰۰هزارمیلیارد تومان کل تولید ناخالص ملی کشور بیش از ۳۳ درصد ارزش داشته است. با وجود این لازمه حضور بنگاههای تولیدی در بورس و تامین بخشی از منابع مالی مورد‌نیازشان برای رشد تولید، شفاف بودن فعالیت آنهاست. حتی می‌توان گفت که اکنون بازار سرمایه در تامین نقدینگی واحدهای تولیدی رقیب جدی برای نظام بانکی محسوب می‌شود، گرچه در نهایت شرکت‌های بورسی نقدینگی خود را به‌عنوان حساب‌جاری وارد بانک‌ها می‌کنند.
دولت چه نقشی تامین مالی در بازار سرمایه در تسهیل روند تامین مالی واحدهای تولیدی از طریق نقدینگی جذب شده در بورس دارد؟
می‌توان گفت جهش تولید زمانی محقق می‌شود که بازار سرمایه در راستای حمایت از تولید نوآورانه و دانش‌بنیان تقویت شود. بازار سرمایه می‌تواند با ارزشگذاری تامین مالی در بازار سرمایه فناوری و تقویت آن موجب جذب سرمایه ناشی از فروش سهام سازمان‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در بورس شود. همچنین حمایت از بازار سرمایه از طریق اعمال سیاست‌های حمایتی و تشویقی مانند کاهش مالیات، تثبیت قوانین و مقررات، هدایت نقدینگی به سمت این بازار، تسهیل فرایند افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی، پذیرش و عرضه سهام شرکت‌های جدید در بازار سرمایه و نیز گسترش فرهنگسازی از ملزومات رشد اقتصادی کشور با تکیه بر تامین مالی بنگاههای تولیدی از طریق بازار سرمایه است. علاوه بر آن اکنون بازار سرمایه به‌عنوان یک ابزار برتر برای تامین مالی دولت از طریق فروش دارایی‌ها و شرکت‌هایش محسوب می‌شود و چنانچه دولت بتواند از این فرصت برای افزایش بهره‌وری و تامین مالی شرکت‌ها استفاده کند، روند ورود پول به بازار سرمایه نیز بیش از پیش تقویت می‌شود.
راهکارهای تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق بازار سرمایه
مشکلات تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق انتشار سهام و انتشار اوراق بدهی
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی سید محمدرضا حسینی ۳ اسفند ۱۳۹۸
تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط در ایران عمدتا از طریق نظام بانکی صورت می‌گیرد. این درحالی است که سازمان بین المللی همکاری‌های اقتصادی و توسعه، تامین مالی از طریق نظام بازار سرمایه را به عنوان یک راهکار جایگزین پیشنهاد داده است. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد که تامین مالی از طریق انتشار سهام و انتشار اوراق بدهی مهم‌ترین سازوکارهای تامین مالی از طریق نظام بازار سرمایه هستند. بررسی این سازوکارها در ایران نشان می‌دهد که «مشکلات ساختاری شرکت‌ها» و «مشکلات بازار» باعث شده است در بخش انتشار سهام تنها ۳ شرکت از ۱۸ شرکت پذیرفته شده، موفق به عرضه سهام شوند؛ در بخش انتشار اوراق بدهی نیز درحال‌حاضر بازاری برای تامین مالی از این طریق وجود ندارد.
موانع و راهکارهای تأمین مالی بنگاههای کوچک و متوسط (گزارش)
ضرورت و اهداف پژوهش
دریافت تسهیلات بانکی و تامین منابع مالی برای سرمایه در گردش، در گزارش‌های مختلف به‌عنوان یکی از مشکلات اصلی بنگاههای کوچک و متوسط در ایران معرفی شده است. اگرچه تامین مالی بنگاههای کوچک و متوسط در ایران عمدتاً از طریق نظام بانکی صورت می‌گیرد، اما گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، در سال‌های اخیر ارتقای نظام بازار سرمایه را برای کمک به تامین مالی این بنگاه‌ها پیشنهاد کرده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که موانع و مشکلات زیادی بر سر راه تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق بازار سرمایه وجود دارد. در همین راستا این گزارش با هدف شناسایی موانع تامین مالی بنگاههای کوچک و متوسط از طریق بازار سرمایه تهیه شده و به این سوال پاسخ می‌دهد که چه راهکارهایی برای رفع موانع موجود و بهبود نظام تامین مالی این بنگاه ها وجود دارد.
انواع روش های تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط
ابزارهای تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط را می‌توان از جنبه‌های مختلفی طبقه‌بندی کرد. این ابزارها از لحاظ منبع تامین مالی به چهار دسته قابل تقسیم است که هریک به صورت مختصر توضیح داده خواهند شد.
- منابع خصوصی تامین مالی: همان منابع شخصی و منابع دوستان و آشنایان است.
- تامین مالی از طریق بدهی: در این روش صاحبان شرکت اصل بدهی به همراه سود متعلقه در دوره‌های آتی را تعهد می‌نمایند
- تامین مالی از طریق سرمایه: در این روش تامین‌کننده مالی در زمره مالکان شرکت قرار می‌گیرد و از این طریق ریسک و عایدات شرکت تقسیم می‌شود.
- روش‌های تامین مالی داخلی بنگاه: در این روش منابع تامین مالی، منابع موجود در خود کسب و کار هستند. برای مثال می‌توان سود حاصل از فعالیت را برای توسعه شرکت مورد استفاده قرار داد.
مشکلات تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق انتشار سهام در ایران
با تصویب و ابلاغ دستورالعمل پذیرش شرکت های کوچک و متوسط در فرابورس ایران در اواخر سال ۱۳۹۴ و تعیین اعضای هیئت پذیرش این بازار، از ابتدای شهریورماه ۱۳۹۵ فرایند پذیرش در این بازار رسماً آغاز شد. تا شهریورماه ۱۳۹۷ شانزده جلسه هیئت پذیرش برگزار شده است. این هیئت پس از بررسی موضوع ۳۱ شرکت طی این ۱۶ جلسه، با پذیرش ۱۸ شرکت (پانزده شرکت در بازار رشد و سه شرکت در بازار دانش‌بنیان) موافقت کرد. از میان ۱۸ شرکت پذیرفته شده، ۹ شرکت درج و ۳ شرکت نیز موفق به عرضه شده‌اند.
این آمارها نشان دهنده عدم موفقیت بازار بنگاه های کوچک و متوسط است. دلایل این عدم موفقیت را می‌توان در دو دسته «مشکلات ساختاری شرکت‌ها» و «مشکلات بازار بنگاه های کوچک و متوسط» قرار داد. از جمله مشکلات ساختاری شرکت‌ها می‌توان به مواردی همچون «عدم تمایل شرکت‌ها به شفافیت اطلاعات»، «تردید صاحبان شرکت‌ها در تامین مالی از بازار سرمایه به‌دلیل هزینه بالای این نوع تامین مالی و محدودیت‌های فرابورس»، «الزام به رعایت قواعد حاکمیت شرکتی در بازار سرمایه» و «اطلاعات ضعیف و آشنایی نداشتن صاحبان شرکت از مفاهیم و روش‌های تامین مالی از طریق بازار سرمایه» اشاره کرد.
از مشکلات بازار نیز می‌توان مواردی چون «عدم وجود مشوق در بازار»، «ممنوعیت ورود سرمایه‌گذاران حقیقی»، «هزینه‌های مبادلاتی مانند طولانی بودن فرایند پذیرش تا عرضه شرکت‌ها» و «هزینه‌های بالای پذیرش و مشاوره» را نام برد.
مشکلات تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق انتشار اوراق بدهی
در ایران، بازار ویژه‌ای برای تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق انتشار اوراق بدهی وجود ندارد. از جمله مشکلاتی که در مورد تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق اوراق مالی اسلامی وجود دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه‌های بالای تامین مالی از طریق انتشار صکوک: برخی از دلایل هزینه های بالا انتشار صکوک عبارتند از: «شرایط سخت‌گیرانه و نرخ‌های بالای بانک‌ها برای ضمانت اوراق»، « نرخ بالای بازارگردانی اوراق»، «هزینه بالای کارشناس رسمی دادگستری برای ارزیابی دارایی پایه اوراق» و «نرخ بالای کارمزد ارکان».
- محدودیت در تعیین نرخ اسمی سود اوراق: در مورد تعیین نرخ صکوک، دو محدودیت وجود دارد؛ اول اینکه بانک‌ها نمی‌توانند اوراقی را ضمانت کنند که نرخ سود آنها بیشتر از ۱۸ درصد است؛ و دوم اینکه حداکثر نرخ سود اوراق نباید بیش از ۳ درصد نرخی که بانک مرکزی برای ضمانت اوراق توسط بانک‌ها در نظر گرفته، باشد.
سایر روش های تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط
علاوه بر دو روش پیش‌گفته برای تامین مالی واحدهای تولیدی کوچک و متوسط، روش‌های جایگزین دیگری وجود دارد که به تامین کنندگان منابع غیربانکی، اجازه می‌دهد تا به طور مستقیم به شرکت‌ها و افراد قرض دهند. «استقراض از طریق ارتباط مستقیم بین سرمایه گذاران و قرض دهندگان (تامین سرمایه همتا به همتا)»، «ارتباط همتا با کسب و کار»، «ارتباط سرمایه گذار با واسط» و «ارتباط مستقیم سرمایه گذار با کسب و کار» از جمله این روش‌ها است.
پیشنهادات پژوهش برای رفع موانع تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط
به نظر می‌رسد برای رفع موانع موجود و بهبود نظام تامین مالی این بنگاه‌ها با تفکیک بازار سهام از بازار اوراق مالی اسلامی، می‌توان پیشنهادهایی را برای ارتقای بازار سرمایه در حمایت از تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط ارائه داد.
در مورد تامین مالی از طریق انتشار سهام، پیشنهاد می‌شود:
- تسهیل بیشتری در مورد قواعد پذیرش، افشا و حاکمیت شرکتی شرکت‌های کوچک و متوسط از طرف سازمان بورس اعمال شود.
- حمایت سازمان بورس از این بنگاه‌ها به ویژه در مشاوره پذیرش، خدمات حقوقی و خدمات حسابرسی توسعه یابد.
- موانع معامله سهام این بنگاه ها در بازار حذف شود.
در مورد استفاده از اوراق مالی اسلامی، پیشنهاد می‌شود:
- بازار بدهی مخصوص بنگاه های کوچک و متوسط ایجاد شود.
- با تأسیس پایگاه داده‌های مربوط به بنگاههای کوچک و متوسط و استفاده از خدمات مؤسسات رتبه بندی اعتبار و به پشتوانه دارایی‌های این بنگاه‌ها، امکان انتشار اوراق بدهی برای ایشان فراهم شود.
- با اعلام رتبه اعتباری اوراق منتشره این بنگاه‌ها، ریسک نکول به سرمایه‌گذاران منتقل شود.
- تعیین نرخ سود با رعایت الزاماتی که در گزارش به آن اشاره می‌شود، به بازار واگذار شود.
در مورد سایر روش‌های تامین مالی، پیشنهاد می‌شود سازمان بورس برمبنای تجربیات جهانی، سازوکارها و اصول مورد نیاز برای تامین مالی را از طریق ارتباط مستقیم کسب‌وکارها با سرمایه‌گذاران فراهم کند.
جمع‌بندی
هدف از نگارش این گزارش، بررسی موانع و محدودیت های تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق بازار سرمایه و ارائه پیشنهادهایی برای تامین مالی واحدهای تولیدی کوچک و متوسط ایرانی از این بازار بود. در راستای این هدف، انواع روش‌های تامین مالی مورد بررسی قرار گرفتند و سعی شد موانع موجود در هریک از آنها شناسایی و ارائه شود. در نهایت پیشنهاداتی برای رفع موانع تامین مالی از طریق انتشار سهام، تامین مالی از طریق استفاده از اوراق مالی اسلامی و سایر روش‌های تامین مالی که پیش‌تر بیان شدند، ارائه شد.
این مطالعه در مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با همکاری سید محمدرضا حسینی و محمد مهدی مؤمن‌زاده در سال ۱۳۹۸ انجام شده است.
دیدگاه شما